Toshkent moliya instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi

 

 

 

99 

 

bo‘lmagan ixtiyoriy birlashmalar va uyushmalarga birlashadilar. Odamlarning manfaatlarini aks ettiradigan 

nodavlat,  nohukumat  tashkilotlari  fuqarolik  jamiyatini  tashkil  etadi.  Ular  rasmiy  statistikaga  kirmaydi  va 

ularning  hisobini  yuritish  ancha  qiyin  ish.  Chunonchi,  ayrim  ma’lumotlarga  ko‘ra,  AQSHda  yuz  minglab 

bunday tashkilotlar faoliyati 25 mingdan ortiq xayriya fondlaridan mablag‘ bilan ta’minlanadi. Norvegiyada 

bu mamlakat fuqarosi hisoblangan har olti kishidan biriga bitta nohukumat tashkiloti to‘g‘ri keladi. XIX asr 

fransuz  sotsiologi  A.de  Tokvil  Amerikada  demokratiyani  qo‘llab-  quvvatlovchi  ijtimoiy  sharoitlar 

to‘g‘risida  mulohaza  yuritar  ekan,  amerikaliklarning  fuqarolik  va  siyosiy  tashkilotlar  tuzishga  bo‘lgan 

moyilligiga alohida e’tiborni qaratgan: «Turli yosh, mavqe va qiziqishlarga ega bo‘lgan amerikaliklar turli 

xil uyushmalarga ixtiyoriy ravishda birlashadilar.  

Bular  tijorat  yoki  ishlab  chiqarish  xususiyatiga  ega  bo‘lgan,  amerikaliklarning  barchasi  ishtirok  etadigan 

birlashmalargina emas, balki boshqa xil turdagi minglab birlashmalar: diniy-ma’naviy uyushmalar, jiddiy va 

ahamiyatsiz, ochiq va berk, ko‘p kishilik va atigi bir nechta a’zodan iborat birlashmalardir... Shunday qilib, 

odamlar  o‘zlarining  umumiy  xohish-istaklariga  muvofiq  bo‘lgan  maqsadga  bahamjihat  erishish  san’atida 

oliy barkamollikka erishdilar va jamoa harakatining mazkur usulini boshqalarga qaraganda ko‘proq qo‘llay 

boshladilar»

29

 

Fuqarolik  jamiyatiga  O‘zbekiston  Respublikasi  Birinchi  Prezidenti  I.Karimov  quyidagicha  ta’rif  beradi: 

“Fuqarolik  jamiyati  -  ijtimoiy  makon.  Bu  makonda  qonun  ustuvor  bo‘lib,  u  insonning  o‘z-o‘zini  kamol 

toptirishiga  monelik  qilmaydi,  aksincha,  yordam  beradi.  SHaxs  manfaatlari,  uning  huquq  va  erkinliklari 

to‘la darajada ro‘yobga  chiqishiga ko‘maklashadi.  Ayni vaqtda boshqa odamlarning huquq va erkinliklari 

kamsitilishiga yo‘l qo‘yilmaydi. Ya’ni erkinlik va qonunga bo‘ysunish bir vaqtning o‘zida amal qiladi, bir-

birini  to‘ldiradi  va  birbirini  taqozo  etadi.  Boshqacha  aytganda,  davlatning  qonunlari  inson  va  fuqaro 

huquqlarini  kamsitmasligi  lozim.  Shuning  barobarida  barcha  odamlar  qonunlarga  so‘zsiz  rioya  qilishlari 

shart”

30