Toshkent moliya instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi



Download 4,93 Mb.
Pdf ko'rish
bet156/643
Sana01.01.2022
Hajmi4,93 Mb.
#302989
1   ...   152   153   154   155   156   157   158   159   ...   643
Bog'liq
Mantiq

 

 

 

85 



 

turlariga nisbatan



 

tatbiq etish mumkin. Bu so‘zlar zamirida muayyan muammo yotadi. Masalan, biz



 

Nyuton 


mexanikasi  haqiqatga  etarli  darajada  muvofiq  emas  va  uning  o‘rnini

 

Eynshteynning  aniqroq  nazariyasi 

egalladi, deb hisoblaymiz. Biroq buning

 

natijasida Nyuton nazariyasi o‘zining bilim xususiyatini yo‘qotgani 

yo‘q-ku?

 

Eynshteynga  qadar,  uning  haqiqiyligiga  ko‘pchilikning  ishonchi  komil  bo‘lgan  davrda  u  bilim  edimi? 

SHunga o‘xshash so‘zlarni hozirda fan tarixidan o‘rin olgan minglab nazariyalar sha’niga aytish mumkin. 

Bilimni qanday qilib asoslash mumkin va etarli asoslar mavjudmi? Bu savol ham ancha mavhum. Gipoteza, 

faraz, odatda, bilim shakli sifatida qaraladi, biroq olimlar o‘zlari ilgari surayotgan gipoteza yoki farazlarning 

to‘g‘riligiga ba’zan ishonchi komil bo‘lmaydi. 

Balki  bilimni  standart  tushunish  haddan  tashqari  taxminiy  va  nisbiydir?  Qisman  shunday,  biroq  bilim-bir 

ta’rif  chegaralariga  sig‘dirish  juda  qiyin  bo‘lgan  rang-barang  hodisa  ekanligi  muhimroq.  Agar  «bilmoq» 

so‘zi tilimizda qanday qo‘llanilishiga nazar tashlasak, bilim turlari juda rang-barang ekanligini ko‘rishimiz 

mumkin.  Quyidagi  gaplarni  ko‘rib  chiqamiz.  Men  bu  mashinani  qanday  qilib  tuzatish  mumkinligini 

bilaman.  Men  gitara  chalishni  bilaman.  Men  Po‘latni  o‘n  yildan  beri  bilaman.  Men  Toshkentni  yaxshi 

bilaman. Men uchburchak burchaklarining yig‘indisi ikki to‘g‘ri burchakka teng ekanligini bilaman. Men kit 

sut emizuvchilar oilasiga mansub ekanligini bilaman.Bu bir qarashda o‘xshash gaplarda «bilaman» so‘zi har 

xil  ma’nolarda  keladi.Dastlabki  ikki  gapda  bilish  nimanidir  bajara  olishni  anglatadi.  Gnoseologiyada  u 

«

bilim-ko‘nikma

» deb ataladi. Keyingi ikki misolda bilish – bu «



bilim-tanishuvlik

» demakdir. U inson yoki 

qandaydir  ob’ektni  tanish  qobiliyatini  anglatadi.  So‘nggi  gaplarda  bilim  «

nimanidir  bilish»

ni  ifodalaydi, 

chunonchi:  u  narsalarda  qandaydir  xossalar,  nisbatlar,  qonuniyatlar  va  shu  kabilarning  mavjudligini 

tavsiflaydi.  Bilim  bu  erda  ma’lum  axborot  ko‘rinishida  keladi  deb  aytish  mumkin.  Ko‘rib  turganimizdek, 

«bilim-ko‘nikma»  va  «bilim-tanishuvlik»  bilimning  standart  talqiniga  uncha  mos  kelmaydi.  Umuman 

olganda,  ularga  nisbatan  haqiqiylik  va  asoslanganlik  tushunchalarini  tatbiq  etish  mumkin  emas.  Po‘latni 

yaxshi  yoki  orqavarotdan  bilish  mumkin,  biroq  biz  uni  «to‘g‘ri»  yoki  «ishonchli»  bilishimiz  mumkinmi? 

Biroq, bu erda shuni ta’kidlash lozimki, yuqorida zikr etilgan bilim turlari o‘rtasidagi chegaralar aniq emas. 

Masalan,  sizning  Toshkent  haqidagi  bilimingiz  siz  shaharning  kattaligi,  aholisining  soni,  u  O‘zbekiston 

poytaxti ekanligi va hokazolar haqida ma’lum axborotga ega ekanligingizni nazarda tutadi. Biroq, bu bilim, 

avvalo,  shahar  bilan  tanishlik,  unda  yaxshi  mo‘ljal  ola  bilish  demak.  Gnoseologiyada  asosiy  e’tibor 

muayyan narsalar haqidagi  bilimni  tahlil qilishga qaratiladi.  Zero, faqat  shunday  bilimni  asosli  va asossiz, 

ishonchli va ishonchsiz, haqiqiy yoki soxta bilim sifatida aniq baholash mumkin.  


Download 4,93 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   152   153   154   155   156   157   158   159   ...   643




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish