Toshkent moliya instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi

Bunday  kategoriyalar  qatoriga  quyidagilar  kiradi:  yakkalik  va  umumiylik; 

hodisa  va  mohiyat;  shakl  va  mazmun;  qism  va  butun;  sabab  va  oqibat;  tasodif  va  zaruriyat; 

imkoniyat va voqelik. 

a) YAkkalik, xususiylik va umumiylik.

 

YAkkalik,  xususiylik  va  umumiylik  borliqdagi  narsa  va  hodisalarning  har  biriga  xos  alohida,  ma’lum 

guruhiga xos maxsus va hammasiga xos umumiy tomonlari, xususiyatlari hamda ular o‘rtasidagi bog‘anish 

va aloqadorlikni ifodalaydi. 

Alohida narsa va hodisagagina xos bo‘lib, bu narsa va hodisani  boshqa  narsa va hodisadan  farq  qiluvchi, 

takrorlanmaydigan,  individual  belgi  va  xususiyatlar  birligi

  yakkalik

  deyiladi.  Yakkalik  alohida  narsa  va 

hodisalarni ham, ulardagi alohida tomon, belgi va xossalarni ham aks ettiradi. 

Ko‘pchilik  narsa  va  hodisalarga  (yoki  ularning  turlariga  hamda  tomonlariga)  xos  bo‘lgan  o‘zaro 

o‘xshash,  bir  xil,  takrorlanuvchi  belgi  va  xususiyatlar  birligini  aks  ettiruvchi  tushuncha

  umumiylik

  deb 

ataladi.  Umumiylik  borliqdagi  ko‘pchilik  narsa  va  hodisalarga  (yoki  ularning  tomonlariga)  xos  bo‘lgan 

umumiy  belgi  va  xususiyatlarning  fikriy  in’ikosidir.  Umumiylik  bir  sinf  yoki  bir  turga  kirgan  narsa  va 

hodisalarni ham ifodalaydi. Chunki borliqda har bir narsa va hodisa boshqa narsa va hodisalar bilan albatta, 

biror umumiy tomonga, xossaga, belgi va xususiyatga egadir. 

---