|
61
Xulosa va takliflar
Pul oqimlari to'g’risidagi hisobotni tuzish usullari va uni auditorli
tekshiruvidan o'tkazish tartibi mavzusini o'rganish natijasida quyidagi
xulosalarga kelindi.
Xo'jalik mexanizmining hisob tizimida pul oqimlari va uning hisobi
xo'jalik jarayonlarga ta'sir qiluvchi ustqurmaviy vositalarning muhim
elementlaridan biridir. Shuning uchun ham mazkur mavzu doimo o'rganib
borilishi kerak.
Hisob natijasida sub'ektlar faoliyatidagi pul mablag’lari hara ati, ham
tarkibiy jihatdan, ham umumlashgan holda hisobot shakliga keltiriladi va
o'rganiladi. Mazkur, hisobot shaklining afzalliklari quyidagilardan iborat,
asosiy faoliyat, investitsiya faoliyati, moliyaviy faoliyat natijalari va ular
ta'sirida hisobot davri davomida pul mablag’larining sof o'zgarishi
sub'e tlaridagi pul mablag’larini hisobot davrida qayerdan elganligi, qayerga
sarflanganligi hamda pul mablag’lari balansidagi o'zgarishlarni o'rstib beradi.
Bu bilan xo' ali faoliyati u hun pul mablag’lari etarliligiga baho
beriladi. Bu korxonalarni moliyaviy holatini bilishda juda ham muqimdir.
Korxonaning pul mablag’larini irimi va hiqimi, ularning manbalari,
miqdori, qoldig’i, foydaning pulga aylanish holati abi ko'rsatkichlar pul
vositasida korxona iqtisodini o'rganish va boshqarish uchun kerak. Demak,
hozirgi davrda pul mablag’lari to'g’risidagi axborotlar orxona faoliyatini
boshqarish uchun qarorlar qabul qilishda juda ham zarur.
Hozirgi davrda pul oqimlari to'g’risidagi hisobotni tuzishda bevosita
hamda bilvosita usullarning imkoniyatlaridan to'liq foydalanish zarur ekan.
Chunki, ularning har biridagi axborot ichki va tashqi foydalanuvchilar uchun
biznes qarorlarini realligini ta'minlaydi.
Mavzuni ba'zi bir jihatlarini takomillashtirish uchun quyidagi takliflar
bildirildi.
1.
Ma'lum i, iqtisodiyotimizda i hi orxonalar “Pul oqimlari to'g’risida
hisobot” sha lini rasmiy ravishda tuzmaydilar va era li oylarga
62
topshirmaydilar. Albatta, bu holat ularning hisob tizimidagi ishlarni
osonlashtiradi. Le in, o'zi i hi orxona, biroq mablag’lar aylanmasi uda
ham o'p bo'lgan, turli faoliyatlar bilan shug’ullanadigan sub'e tlar maz ur
hisobot shaklini o'z ichki boshqaruv maqsadlari uchun ham tuzishlari kerak.
Chun i, xo' ali sube tini pul mablag’lari oqimi hamda holati bo'yi ha
boshqarish bugungi kunda barcha joyda zaruratga aylangan. Mazkur
yondashuv
boshqaruv
usullarini
yanada
boyitib,
ularni
yanada
mustahkamlaydi.
2.
Amaldagi “Pul oqimlari to'g’risida”gi hisobotda a s ettirilgan
ma'lumotlar barchasi ho'jalikning biznes faoliyatiga tegishli degan fikrni
eltirib hiqaradi. Biroq, aslida unday emas. Chun i, pul mablag’lari tar ibida
xo'jalik ixtiyorida turgan, lekin foydalanish imkoniyati cheklangan, ya'ni
maxsus maqsadlarga tayinlangan pul mablag’lari mav ud. Ular ahamiyati
jihatdan turli yo'nalishlarga ishlatilishi majbur tarzda rasmiy belgilab qo'yilgan.
Misol u hun, maqsadli moliyalashtirish u hun mablag’lar: i timoiy
muassasalarni (bolalar bog’ hasi) saqlash u hun elib tushgan pul mablag’lari,
alohida s hyotda yig’iladigan va sarflanadigan apital quyilmalarni
moliyalashtirish mablag’lari, davlat idoralarining subsidiyalari va boshqa shu
abi tavsifdagi pul mablag’lari. Bizning qarashimizcha aynan mana shu holat
amaldagi hisobot shaklida to'liq ochib berilmagan.
Ushbu, maxsus maqsadlarga tayinlangan yoki cheklov tavsifidagi pul
mablag’laridan orxonaning bar ha qisqa muddatli ma buriyatlarni to'lash
uchun foydalanib bo'lmaydi. Basharti, maz ur mablag’lar xo' ali ning
bar ha pul mablag’lari i hida sezilarli salmog’a ega bo'lsa, u holda
axborotdan foydalanuvchilar uchun shaffof ma'lumotni bera olmaydi.
Foydalanuv hilar pul mablag’lari bo'yi ha orxona im oniyatini oshirib
baholashlari mumkin.
Chun i, ular bar ha pul mablag’lari biznes faoliyatiga qaratilgan deb
qabul qiladilar.
63
Ushbu kamchilikni bartaraf etish maqsadida biz quyidagi fikrimizni
aytib o'tamiz. Xalqaro amaliyotda ya'ni iqtisodiy rivojlangan mamlakatlar
hisob tizimidagi moliyaviy hisobot shaklida maxsus maqsadlarga tayinlangan
yo i he lov tavsifidagi pul mablag’lari, agar ular sezilarli ahamiyatga ega
bo'lsa, balansda alohida moddada ajratib ko'rsatib beriladi va unga qo'shimcha
tushuntirishlar yoziladi. Bu bilan korxona o'z ixtiyori bilan erkin foydalana
oladigan pul mablag’lari, ya'ni sof biznes maqsadiga qaratilgan mablag’lar
hamda korxona faqat rasmiy ko'rsatmalar asosida va undan kelib chiqib
tayinlangan maqsadlarga yo'naltiriladigan pul mablag’lari alohida sha llantirib
beriladi yo i ular to'g’risida axborot tushuntirish va izohlar tarzida taqdim
etiladi. Bu foydalanuvchilar uchun o'ta muhim ahamiyatga ega. Chunki ular
ma'lumotlar asosida orxonaning pul mablag’lariga oid holatini to'g’ri baholay
oladilar.
Xuddi mana shu maqqsaddan kelib chiqib, biz respublikamizda amalda
bo'lgan “Pul oqimlari to'g’risidagi hisobot ma'lumotlarini shaffofligini oshirish
uchun quyidagi o'zgartirishni kiritilishini taklif etamiz.
Agar, korxonada maxsus maqsadlarga tayinlangan tafsifidagi pul
mablag’lari mav ud bo'lsa, ularning qiymati ami pul mablag’lari tar ibida
sezilarli salmoqqa ega bo'lsa, moliyaviy hisobga yoziladigan tushuntirish
xatlari va izohlarda he langan tartibdagi pul mablag’lalarning turi,
foydalanish yo'nalishlari, qiymati va salmog’i aniq o hib berilishi era .
Bunining uchun quyidagi modelni taklif etamiz.
Model xo'jalikdagi jami va har bir alohida olingan cheklangan tasnifdagi
mablag’larni yil oxiriga ami irim va hiqimga nisbatan holatini aniq ifodalab
beradi.
Bitiruv malakaviy ishda keltirib o'tilgan takliflar amaliyotga joriy
qilinsa, orxonalarda “Pul oqimlari to'g’risida”gi hisobot va u bilan bog’liq
ma'lumotlardan foydalanishning samaradorligi ortadi deb umid qilamiz.
64
Do'stlaringiz bilan baham: | 
