Toshkent moliya instituti f. T. Bazarova

 

3. Tovar narxi sotuvchi orqali xaridorga yetib boradigan signal 

bo‘lib hisoblanadi. Reklamada tovar narxi ko‘rsatilmaydi.

 

Uzoq vaqt davomida bizning iqtisodiyotimizda barqaror narxlar 

holatini haqiqatda tovar va xizmatlar bilan ijtimoiy ta’minlash 

belgilaydi, degan fikr hukmron edi. O‘zgarmas narxlar barqaror ishlab 

chiqarish rivojiga va talabni qondirishga to‘sqinlik qiladi. Bugungi 

kunda narxlar tizimi ancha chalkashki, uni tushunib yetish birmuncha 

murakkab, eng asosiysi u xo‘jalik yuritishning yangi bozorlar sharoitiga 

moslashmog‘i lozim. 

Bozor iqtisodiyotiga o‘tish davrida narxlar ahamiyatining ortib 

borishi kuzatilmoqda, chunki mana shu davrda umumiy ishlab chiqarish 

hajmi, xarajatlar oshishi iqtisodiy qiyinchiliklar bilan uyg‘unlashib 

ketmoqda. Moliyaviy va bank boshqarish tizimlarining susayishi, 

transport va milliy iqtisodiyot tarmoqlarining kuchsizlanishi narx 

raqobatini oshirib yubordi. Narxlar darajasi ko‘p hollarda xaridor 

tomonidan belgilanadi. Savdogar uchun marketing tizimida narx 

siyosatini olib borish birmuncha cheklangan. Ma’lumki, yuqori 

daromadli rivojlangan ba’zi bir mamlakatlarda narxning pasayishi 

sifatning yomonligidan dalolat beradi. Shuning uchun narx pasayishi shu 

davlatlarda korxona mavqeyini bozorda mustahkamlamaydi, balki uni 

raqobatdoshlilik darajasini pasaytiradi. Xaridorlar ana shu davlatlarda 

---

239 

 

yuqori sifatli mahsulotlarni yuqori narxda sotib olishga intiladilar. 

Hozirda narx raqobati asta-sekin narxsiz raqobatlarga o‘z o‘rnini 

bo‘shatib bermoqda. Marketingda narx siyosatini boshqarish masalasi u 

amal qilib turgan narx strukturasiga bog‘liq. Albatta, marketing - miks 

vositalari o‘rtasida juda katta farq mavjud. Kommunikativ va 

distribyutorlik siyosati kabi vositalar mahsulotning bozordagi yutug‘i 

uchun kerak bo‘lgan shartlardir.  

Marketing — miks ichida mahsulot narxiga katta vazifa yuklanadi. 

Faqat narxgina xaridorning iqtisodiy “qurbonligi” (aniq bir mahsulot 

sotib olish bilan bog‘liq bo‘lgan va boshqa mahsulotlardan voz kechish) 

ni belgilaydi. Xaridor uchun narx bu “qurbonlik” hisoblanadi. Uni 

xaridor biron bir foyda yoki nafliligiga ega bo‘lish uchun to‘laydi. Biron 

bir mahsulot uchun yuqori narx to‘lash xaridor uchun boshqa biron bir 

mahsulotdan voz kechishni bildiradi. Shuning uchun u sotuvchi taklif 

qilgan narxni mahsulot nafliligi bilan va boshqa alternativ mahsulotlar 

narxi bilan solishtiradi. Shunday qilib, har xil xaridorlar uchun mahsulot 

nafliligi bo‘lishi bizni bozor segmentatsiyasiga va har xil narxlarga olib 

keladi. Xaridorlarning talablari, raqobatchilar tomonidan mahsulotlar 

doimo o‘zgarib turishini inobatga olgan holda muntazam ravishda 

narxlarni qayta ko‘rib chiqib turish lozim.  

Narx marketing kompleksining boshqa uchta unsuri (tovar, savdo, 

harakatlantirish) bilan daromad keltirish borasida farqlanadi. Narx 

(baho) sotuvchi uchun o‘z mehnati taqdirlanishini ko‘rsatadi. 

 

10.1- jadval