Toshkent moliya instituti f. T. Bazarova

Tartibga solinadigan narxlar – talab va taklifning o‘zgarishi ta’siri ostida shakllanadi, lekin davlat organlari narxning o‘sishi yoki pasayishini chegaralaydi. Ularga:
– chegaralangan narxlar, mahsulotni sotish uchun eng yuqori chegarasi belgilangan narxlar

– kafolatlangan narxlar, barcha ishlab chiqaruvchilar uchun mahsulot sotib olishning yagona narxlari

– tavsiya qilinadigan narxlar, u yoki bu tovarga tavsiya etiladigan, majburiy emas.

242
Erkin narxlar – bozorda shakllanuvchi, davlat bevosita ta’sir ko‘rsatmaydigan narxlar. Erkin narxlar–bu bozor konyunkturasini hisobga olib sotuvchilar tomonidan o‘rnatiladigan narxlar.

Ularga:
– Talab asosida shakllanadigan

– Taklif asosida shakllanadigan
– Ishlab chiqarishda shakllanadigan narxlar kiradi.
Qat’iy belgilangan narxlar – davlat organlari qarorlari asosida belgilanadigan narxlar. Qat’iy narx – bu shartnoma tuzilayotganda qayd etilgan va shartnomaning jami amal qilish muddati davomida o‘zgartiri-lishi mumkin bo‘lmagan narx (shartnoma kelishuviga ko‘ra).


Bozor narxi – oldi-sotdi olib borishda, ayrim bozorlarda qo‘llanuvchi baholar.

Maqsadga yo‘naltirilgan narx siyosati turli xil narxlarni belgilashni ko‘zda tutadi. Qabul qilingan belgilariga ko‘ra narxlar turlar bo‘yicha tasniflanadi. Ulardan eng muhimlarini ko‘rib chiqamiz.

Tariflar - bu xizmatlar uchun narxlar. Masalan, elektroenergiya, aloqa xizmati uchun tariflar, temir yo‘l tariflari. Davlat tariflari rejalashtirilgan narxlarning bir shaklidir. Temir yo‘lda, avtomobillarda va boshqa transport vositalarida yuk tashish tarifidan transport tashkilotlari o‘zaro hisob-kitob qilishda ham, transportdan foydalangan davlat, kooperatsiya korxonalari bilan hisob-kitob qilishda ham shu tarifdan foydalanadilar.

Davlat tomonidan narxlarning boshqarilishi darajasi va ularni tartibga solishning boshqa vositalariga ko‘ra quyidagi narxlar farqlanadi: