Toshkent moliya instituti f. T. Bazarova

Elektron marketing (ingl. electronic marketing; e-marketing) 

— iste’- 

mol bozorini aniqlash va belgilash elektron vositalaridan foydalaniladigan 

hosilaviy marketing.  

Firma 

- bu korxonadan farqli o‘laroq, ishlab chiqarish sohalarida turli 

–  tuman  tadbirkorlik  faoliyatini  bildiradi.  Masalan,  sanoat  korxonasi, 

davolash  muassasasi,  qurilish  tresti  va  vositachilik  uchun  savdo, 

sayyohlik va boshqa tashkilotlarga nisbatan qo‘llash mumkin.  

Firma  stili  (ingl.  house  style)  — 

kompaniya  tomonidan  mahsulot 

o‘tkazish  bo‘yicha  reklama  xabarlarida,  tadbirlarida,  veb-saytlarida, 

tovarlar  qadoqlarida,  broshyuralarda,  savdo  va  texnikaga  oid 

adabiyotlarda,  boshqa  nashrlarda  foydalaniladigan  maxsus,  o‘ziga  xos, 

oson  tanib,  ajratib  olinadigan  bir  uslub.  Bu  stil  logotip,  firma  ranglari, 

maket,  shrift  garniturasi  va  bosmaxona  dizayniga  nisbatan  olganda 

yagona uslubda namoyon bo‘ladi. Kompaniyaning firma stili korxonaning 

kanselyariya  jihozlari,  emblemasi,  savdo  nuqtalari,  ko‘rgazma 

pavilonlari, stendlar, xodimlarning yagona bichimdagi maxsus liboslarida 

aks ettiriladi.  

Forfeyting

  —  ko‘pincha,  tashqi  savdo  aloqalarida  qo‘llanadigan 

eksport qiluvchilarni kreditlash shakli, ochiq hisobraqami bo‘yicha kredit. 

forfeyting  operatsiyasi  faktoring  operatsiyasiga  aynan  o‘xshaydi. 

Forfeyting,  mablag‘larni  jalb  etish  bo‘yicha  forfeytor  chiqimlarini 

kompensatsiyalash, sug‘urta va valuta tavakkallari bilan bog‘liq bo‘lgan 

ancha  ko‘proq  xarajatlar  bilan  birga  kechadi,  bu  sotuvchi  va  xaridor 

o‘rtasidagi  kredit  munosabatlarining  bir  shakli  bo‘lib,  unda  sotuvchi 

tovarni  sotib  oluvchiga  to‘lovsiz  jo‘natadi,  ammo  bir  vaqtning  o‘zida 

---

 

425 

 

 

 

xaridor  kontraktdagi  shartlashib  olingan  muddatda  to‘lashi  majburiy 

bo‘lgan  tovar  hujjatlarini  (to‘lovga  hisobraqam)  ham  berib  yuboradi. 

Bundan  tashqari  sotuvchi  xaridorga  nisbatan  debetiga  qarzdorlik  kiritib 

qo‘yiladigan hisobraqami ham ochadi.  

Franchayzer

  —  ma’lum  bir  vaqt  mobaynida,  maxsus  tarzda 

ko‘rsatib  o‘tilgan  joyda  bitim  bilan  aniq  belgilab  qo‘yiladigan  shaklda 

ishlarni yuritish huquqlarini mayda mulkdorga havola etadigan yirik firma 

(savdo  yoki  sanoat  kompaniyasi).  Firma  (kompaniya,  korxona)  uchun 

franchayzer bo‘lish  —  bozorda  o‘z  ta’sir zonasini yanada kengaytirish, 

xo‘jalik yuritish tavakkallarini kamaytirish usullaridan biridir.  

Franchayzi

  —  franchayzer  rahbarligi  ostida  o‘z  ishini  boshlovchi 

mayda tadbirkor. Masalan, AQSh restoranlar, gahvaxonalar, buxgalteriya 

va  soliq  xizmatlari,  yuridik  markazlar,  kotibiyatlar,  mahsulot  yetkazib 

berish  byurolari,  baholovchilar,  avtoservis,  oziq-ovqat  va  baqqollik 

do‘konlari franchayzi taomili bo‘yicha ishlaydi.  

Franchayzing

  —  yirik  va  mayda  kompaniyalar  o‘rtasidagi  bitimni 

o‘zida  ifoda  etuvchi  iqtisodiy  tashkilot  kontraktli  tipi  bo‘lib,  u  mayda 

kompaniyalarga  kompaniya  uchun  asosiy  sanalgan  faoliyat  turi  bilan 

shug‘ullanishga,  shuningdek,  uning  savdo  markasidan  foydalanishga 

ruxsatnoma olish huquqini beradi.   

Franshiza 

— sug‘urta shartnomasining sharti, bunda sug‘urtachining 

ayrim miqdordan oshirilmagan zarar to‘lovlaridan ozod qilinishi ko‘zda 

tutiladi.