Toshkent moliya instituti d. Tojiboyeva maxsus fanlarni

  resurslarning  cheklanganligi

  tanlash  va  tanlov 

variantlarining  muhimligi  jihatidan  ketma-ketligini  aniqlashni  obyektiv 

zaruriyat  qilib  qo‘yishi,  glоbаl  muаmmоlаrning  kеskinlаshib  bоrishi 

ulаrni yechish uchun o‘z navbatida ijodkorlikni talab qiladi. 

Talabalarda  ana  shunday  ko‘nikma  hosil  qilish  kerak.  Bundаy 

ko‘nikmаlаr ijоdkоrlikni rivоjlаntirishgа qаrаtilgаn mеtоdlаr yordаmidа 

аmаlgа оshirilаdi. 

“Tаhliliy –ijodiy vаzifalаrni  guruh bo‘lib yеchish” 

va “Delfa” mеtоdlari 

 aynan ana shu maqsadga qaratilgan. 

---

 

 

 

144 

Iqtisodiy fanlarni o‘rganishda maqollar 

Hozirgi  davrda  o‘quv  jarayonini  tashkil  etish  o‘qituvchidan  faqat 

chuqur  bilimgina  emas,  balki  pedagogik  mahoratga  ega  bo‘lishlarini, 

dars  berishning  turli  metodlarini  bilishni  hamda  o‘z  ustida  tinmay 

ishlashni  talab  qiladi.  Jumladan,  iqtisodiy  fanlardan  dars  berishda  xalq 

pedagogikasi  yutuqlaridan  keng  ravishda  foydalanishni  bilish  ham 

muhim ahamiyatga ega.   

Xalq pedagogikasi asrlar davomida shakllangan, rivojlangan bo‘lib, 

xalq  tomonidan  yaratilgan  hayotiy  an’analar,  udumlar,  marosimlar, 

bayramlar  va  boshqalarda  o‘z  aksini  topgan,  tarbiyaning  eng  dolzarb 

masalalarini  hal qilishga qaratilgan umumbashariy, umuminsoniy g‘oya 

va maqsadlarni amalga oshirishga qaratilgan. 

Iqtisodiy qarashlar ma’lum bir davrda xalqning an’analari, udumlari 

yaratilgan  tajribalar  orqali  kishilarga  ta’sir  etgan  bo‘lsa,  diniy 

qarashlarning  shakllanishi  tufayli  ular  diniy  nuqtai  nazardan  axloqiy 

normalar,  qonun-qoidalarda  mujassamlashgan  va  kelgusi  avlodga 

yetkazilgan. 

Xalqning  ta’lim-tarbiya  borasidagi  tajribalari,  qarashlarini  o‘zida 

mujassamlashtirgan, etnopedagogikada alohida o‘rganiladigan, durdona 

fikrlar  bu  maqollardir.  Xalq  yaratgan  g‘oyat  ixcham,  chuqur  ma’noli 

gaplar  –  maqollardir.  G.Fuller  fikricha  “ Maqollar  katta  ma’noni  uch-

to‘rt so‘z bilan ifodalanadigan shaklidir”.   

Maqollar  odamlarnining  hayoti  va  turmushi  jarayonida  to‘plagan 

tajribalari,  dunyoqarashi,  o‘zi  yashab  turgan  ijtimoiy  hayotga 

munosabati,  hayotning ibratli saboqlari, shaxsning ruhiy holati, umid va 

orzularini  ifodalaydi.  U  xalqning  kuzatuvi  va  xulosasi  tufayli  yuzaga 

keladi.  Shuning  uchun  ham  yoshlar  tarbiyasiga,  ayniqsa  ularning  axloq 

va  odobiga  ijobiy  ta’sir  ko‘rsatishga  qodir.  Qadimdan  maqollar 

tarbiyalovchi  rol  o‘ynagan.  Bir  tomondan  pedagogik  g‘oya,  ikkinchi 

tomondan  tarbiyaviy  ta’sir,  ta’lim  berish  funksiyasini  bajargan.  Shu 

tufayli  ta’lim-tarbiyada  samarali  metod  sifatida  ularni  keng  qo‘llash 

ijobiy natija beradi.  

Maqollar  bu  o‘tmish  emas,  balki  xalqning  doimiy  yangraydigan 

jo‘shqin  ovozi.  U  bugunnigina  emas  erta  uchun  ham  ahamiyatini 

yo‘qotmaydi.  Maqollarning  o‘ziga  xos  xususiyati  shundaki,  u 

tinglovchiga  o‘git-nasihat  yo‘sinida badiiy  o‘xshatishlar  orqali  aytiladi.  

Yoki keng ma’noli fikrni osongina tushunishga yordam beradi.   

---

 

 

 

145 

Barcha  xalqlarda  mehnatga  yo‘llash,  halollik  pedagogikaning  bosh 

vazifasi. Ular maqollarda ham o‘z ifodasini topadi. Tarixiy va pedagogik 

tajriba shuni ko‘rsatadiki, mehnat shaxsni axloqiy, aqliy, jismoniy kamol 

topishida hal qiluvchi rol o‘ynaydi. Dangasalik xalqlar tomonidan hayot 

kechirishga yot bo‘lgan xislat sifatida doimo qoralangan. Mehnat orqali 

tarbiyalash  insonning  ulug‘vor,  mehnatsevar,  izchil  va  mas’uliyatli 

bo‘lishiga olib keladi   

Xalq  mehnatni  jamiyat  taraqqiyotidagi  rolini  hisobga  olibgina 

qolmay,  mehnatni  uning  natijasini  qadrlashga  o‘rgatgan.  Barcha 

xalqlarda  mehnat,  halollik  ulug‘langan.  Ularni  iqtisodiy  pedagogikada, 

iqtisodiyotni o‘rganishda muvaffaqiyat bilan qo‘llash mumkin.  

Shu  bilan  birga  shunday  maqollar  borki,  ular  iqtisodiyotdagi 

murakkab  kategoriyalarni  osonlik  bilan  tushunishga  yordam  beradi. 

Masalan,  iqtisodiyotda  marjinal  (me’yoriy)  naflilikning  pasayib  borishi 

mavjud,  Ne’matning  navbatdagi  birligini  xarid  qilib,  tasarrufidagi 

tovarlarni  ko‘paytiradigan  xaridor  uchun  ular  qadrining  pasayishi  bilan 

bog‘liq.  Kundalik  hayotda  ham  qadr-qimmat  tushunchasi,  odatda 

cheklangan  kamyob  ne’matlarga  nisbatan  qo‘llaniladi.  Ehtiyojlar 

to‘yingan  sari  nafliligi  kamayib  boradi.  Ular  nisbatan  murakkab 

tushunchalar  bo‘lib  ularni  o‘rganishda  naflilik  nazariyasi  mohiyatini 

ifodalovchi