Toshkent moliya instituti d. Tojiboeva iqtisodiyot

Bilvosita elastik talab
 Tovarlar dunyosi rang-barang bo’lib, ba’zilari bir-birini o’rnini 
bosishi, boshqalari esa bir-birini to’ldirishi uchinchilari esa mustaqil bo’lishi mumkin. Masalan, 
kofening narxini ko’tarilishi, choyga talabni oshiradi. Fotoplyonkaga narx oshishi fotoapparatga 
talabni kamaytiradi. Masalan ruchkaga narxni ortishi, go’shtga bo’lgan talabni o’zgartirmaydi, 
chunki ular mustaqil tovar. Bular albatta elastiklik koeffitsientiga ta’sir qiladi.  
Bir tovarga bo’lgan talab elastikligini boshqa tovar bahosiga nisbati bilvosita 
elastiklik koeffitsienti deb ataladi. 
Bilvosita elastiklik koeffitsienti bir(i) tovarga talabni 
o’zgarishi ikkinchi (j) tovar narxini o’zgarishiga nisbati tarzida hisoblanadi. 
 
;
:
j
j
j
i
P
ij
P
P
Q
Q
E
Δ
Δ
=
 yoki 
;
:
)
(
Dj
j
j
Di
j
Q
P
dP
dQ
P
ed
=
 
Mustakil tovarlarda esa bevosita elastiklik koeffitsenti nolga teng.  
Elastiklik koeffitsientining o’zgarishiga ko’ra ishlab chiqarishga «signal» ketadi. 
Talabning ma’lum narx o’zgarishida elastik yoki noelastik bo’lishiga quyidagi omillar 
ta’sir qiladi: 
*o’rinbosar tovarlarning ko’p yoki kamligi;  
*iste’mol byudjetida shu tovarning qanday ulushga ega ekanligi. 
*narx o’zgarishiga ko’nikish uchun zarur vaqt; 
*kundalik zarur ehtiyoj mollarimi yoki zebu ziynat ekanligi va boshqalar. 
Shunday qilib, talab elastikligi qat’iy elastik talab bilan qat’iy noelastik talab o’rtasida 
tebranib turadi. 
Ayrim iqtisodiy adabiyotlarda elastiklikning ana shu to’rt ko’rinishi boshqacha 
nomlanadi: 
1. Haddan yuqori elastik talab. 
2. Yuqori elastik talab. 
3. Past elastik talab. 
4. Noelastik talab. 
Ko’rinib turibdiki, boshqacharoq ifodalangani bilan ma’nosi bir. 

---