Toshkent moliya instituti d. Tojiboeva iqtisodiyot

 * unumli kapital nazariyasi,
 (foyda funktsiya qilayotgan kapitalni har qanday ishlab 
chiqarishning sharti bo’lgan omili sifatidagi natijasi; 
 * o’zini iste’moldan tiygani uchun (foyda kapitalistni o’z kapitalini shaxsiy iste’molga 
sarflamay ishlab chiqarish omillariga sarflab kutgani samarasi) mukofot; 
 * foyda turli turdagi tadbirkorlik faoliyati evaziga mehnat daromadi; 
 * monopoliyalar amal qilishi natijasi sifatida talqin qiladigan guruhlarga ajratish 
mumkin. 
 Bu nazariyalarning umumiy tomoni foydaning manbai tadbirkorning iqtisodiy faoliyati 
natijasi deb tan olish. 
 Foydani mohiyatini ko’rsatishdagi nazariy yondoshuvlar evolyutsiyasi shuni ko’rsatadiki, 
u murakkab va ko’p qirrali kategoriya. 
Foyda firma darajasida ishlab chiqarishning provard 
natijasi bo’lib, ishlab chiqarish jarayonida barcha qatnashchilarni o’zaro munosabatlari elementi. 
Firma foydasi bir qator funktsiyalarni bajaradi. Ulardan eng asosiy, eng muhimlari quyidagilar: 

---

 
 
1.
 
Iqtisodiy foyda olishni ko’zlash resurslarni eng samarali ishlatishga rag’batlantiradi. 
Ishlab chiqarish xarajatlarini pasaytirish, inovatsiya kiritish, texnik jihatdan 
mukammallashtirishga undaydi. 
2.
 
Iqtisodiy foyda resurslarni muqobil ishlatish orqali samarali taqsimlanishini 
ta’minlaydi.  
3.
 
Ishlab chiqarishni kengaytirishni rag’batlantirib qolmay uni moliyalashtirish manbai 
bo’ladi. Firmada kapitalni optimal strukturasini ta’minlash, qabul qilingan dastur va strategiyani 
amalga oshirishni moliyalashtirishni ta’minlovchi mablag’lar fondini yaratishga xizmat qiladi. 
 Tadbirkorlik bilan shug’ullanishning sababi va maqsadi bo’lgan foyda uning moddiy 
asosini tashkil etadi. Foyda evaziga firma ishlab chiqarishni kengaytiradi, sotsial ehtiyojlarni 
moliyalashtiradi.  
 Foydaga yondashishga ko’ra uning quyidagi turlari farqlanadi:  
1.