Toshkent moliya instituti «Buxgalteriya hisobi»kafedrasi

2012 yil «____» __________dagi ___-son tovar-jo‘natish 
hujjatiga 2012 yil 22 martdagi 111-son 
HISOBVARAQ-FAKTURA 
(2012 yil 3 martdagi 72-son hisobvaraq-fakturaga qo‘shimcha) 
  
Tovarlar  
(ishlar,  
xizmatlar)  
nomi 
 
O‘lchov  
bir- 
ligi 
 
Miq- 
dori 
 
Narxi 
 
Etkazib  
berish  
qiymati 
 
Aktsiz solig‘i 
 
QQS 
Etkazib  
berishning  
QQS  
hisobga  
kiritil-gan  
qiymati 
 
ctav- 
kasi 
 
summasi 
 
ctav- 
kasi 
 
summas
i 
 
1
 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
Mahsulot 
nomi 
 
dona 
-1 
12 000 
000 
-12 000 000  29% 
-3 480 000 
20% 
-3 096 
000 
-18 576 000 
Jami 
qaytarishga: 
 
O‘n sakkiz million besh yuz 
etmish olti ming so‘m 
 
 
 
-3 480 000 
 
-3 096 
000 
-18 576 000 
 Kafolat  muddati  belgilangan  tovarlar  bo‘yicha  soliq  solinadigan  baza  kafolat 
muddati doirasida tuzatiladi. 
Aktsiz  solig‘i  bo‘yicha  soliq  solinadigan  bazani  tuzatish  yuqorida  qayd  etilgan 
holatlar yuz bergan soliq davrida amalga oshiriladi. 

---

 
76 
Byudjetga  to‘lanadigan  aktsiz  solig‘i  summasi 
chegirma  (hisob)  summasiga
 
kamaytiriladi. Aktsiz to‘lanadigan tovarlarni xarid qilishda yoki ularni bojxona hududiga 
import  qilishda,  mazkur  tovarlardan  keyinchalik  aktsiz  to‘lanadigan  tovarlarni  ishlab 
chiqarish  uchun  xom  ashyo  sifatida  foydalanilgan  taqdirda,  O‘zbekiston  Respublikasi 
hududida  to‘langan  aktsiz  solig‘i  summasi  chegirib  qolinadi  (soliq  hisoboti  formalarida 
«Aktsiz solig‘i bo‘yicha hisobga qabul qilish» atamasi qo‘llaniladi). 
Aktsizli tovar (xom ashyo)ni etkazib beruvchilar hisobvaraq-fakturada mazkur tovar 
(xom  ashyo)  bo‘yicha  aktsiz  solig‘i  summasini  ajratib  ko‘rsatishlari  lozim.  Xarid 
qilinadigan  aktsizli  tovar  (xom  ashyo)  bo‘yicha  aktsiz  solig‘i  summasi  hisobvaraq-
fakturada ajratib ko‘rsatilmagan taqdirda, u chegirib qolinmaydi.  
Chegirma  hisobvaraq-fakturada  yoki  BYuDda  ko‘rsatilgan,  soliq  davrida 
realizatsiya  qilingan  aktsiz  to‘lanadigan  tovarlarning  hajmiga  to‘g‘ri  keladigan  aktsizli 
tovar  (xom  ashyo)  hajmidan  kelib  chiqqan  holda  belgilangan  aktsiz  solig‘i  summasiga 
nisbatan amalga oshiriladi.  
MISOL. 
Korxona  -  aktsiz  to‘lanadigan  mahsulotni  ishlab  chiqaruvchi  hisobot 
davrida 3 120 ming so‘mga xom ashyo xarid qildi, shu jumladan aktsiz solig‘i - 600 ming 
so‘m,  QQS  -  520  ming  so‘mni  tashkil  qildi.  Butun  xom  ashyodan  aktsiz  to‘lanadigan 
mahsulotni  ishlab  chiqarishda  foydalanildi.  Soliq  davrida  2  880  ming  so‘mga  tayyor 
mahsulot turkumi realizatsiya qilindi, shu jumladan aktsiz solig‘i - 400 ming so‘m, QQS - 
480  ming  so‘mni  tashkil  qildi.  Mazkur  turkumni  ishlab  chiqarish  uchun  xarid  qilingan 
xom ashyoning 40%idan foydalanildi.  
Soliq  davrida  korxona  xarid  qilingan  xom  ashyoning  faqat  40%i  bo‘yicha,  ya’ni 
faqat  realizatsiya  qilingan  mahsulotni  ishlab  chiqarishda  foydalanilgan  xom  ashyo 
bo‘yicha  aktsiz  solig‘i  summasini  chegirib  qolishi  mumkin.  Aktsiz  solig‘i  bo‘yicha 
chegirma 240 ming so‘mni (600 x 40%) tashkil qiladi. Soliq davrida 160 ming so‘m (400 
- 240) byudjetga to‘lanishi lozim. 
Daval aktsizli xom ashyo va materiallar egasi tomonidan aktsiz solig‘i to‘langanligi 
tasdiqlangan  taqdirda,  daval  aktsizli  xom  ashyo  va  materiallardan  tayyorlangan  aktsiz 
to‘lanadigan  tovarlarni  berishda  ham  soliq  chegirmasi  qo‘llaniladi.  Qayta  ishlash 
korxonalariga  nisbatan  chegirma  buyurtmachining  xom  ashyo  va  materiallar  etkazib 
beruvchiga  to‘langan  aktsiz  solig‘i  ajratib  ko‘rsatilgan  hisobvaraq-fakturasi  asosida 
qo‘llaniladi (qayd etib o‘tilganidek, aktsizli materiallarning daval asosda qayta ishlashga 
berilishi aktsiz solig‘i solinadigan oborotga kiritiladi). 
Aktsiz  solig‘ining  stavkalari  mutlaq  summada  (qat’iy)  belgilangan  aktsiz 
to‘lanadigan  tovarlar  bo‘yicha  soliq  solinadigan  baza  aktsiz  to‘lanadigan  tovarlarning 
naturada ifodalangan hajmi asosida aniqlanadi.  
Aktsiz  solig‘i  byudjetga  oyning  aktsiz  to‘lanadigan  tovar  realizatsiya  qilingan  o‘n 
kunligi  tugagandan  keyin  uch  kundan  kechiktirmay  o‘tkazilishi  lozim.  Soliq  to‘lovchi 
aktsiz  solig‘i  bo‘yicha  hisob-kitoblarni  soliq  organiga  har  oyda  hisobot  oyidan  keyingi 
oyning 20-kunigacha takdim etadi. 
Aktsiz  to‘lanadigan  import  tovarlar  uchun  bojxona  haqidagi  qonun  hujatlariga 
asosan  belgilangan  boj  qiymati  soliq  solish  ob’ekti  hisoblanadi.  Aktsiz  to‘lanadigan 
import  tovarlar  uchun  aktsiz  solig‘i  bojxonada  rasmiylashtirilgunga  kadar  yoki 
rasmiylashtirish paytida to‘lanadi. 
Aktsiz  solig‘i  buxgalteriya  hisobida  6413  «Aktsiz  solig‘ining  byudjetga  to‘lovlar 
bo‘yicha qarzdorligi» schyotida aks ettiriladi. 
Sotilgan  mahsulotlarga  to‘g‘ri  keladigan  aktsiz  solig‘i  summasiga  buxgalteriyadv 
quyidagi buxgalteriya yozuvi rasmiylashtiriladi. 

---

 
77 
Debet 9010 «Tayyor mahsulotni sotishdan olingan daromadlar»                                            
           200000 so‘m 
Kredit 6413 «Aktsiz solig‘i» 200000 so‘m 
Belgilangan 
muddatda, 
aktsiz 
solig‘i 
summasini 
korxonalar 
to‘lov 
topshiriqnomasiga  asosan  byudjetga  o‘tkazadilar  va  bu  Buxgalteriya  hisobida 
ko‘yidagicha aks ettiriladi: 
Debet 6413 «Aktsiz solig‘i»                         200000 so‘m 
        Kredit 5110 «Hisob-kitob schyoti»            200000 so‘m 
Korxonalar  aktsiz  solig‘ining  o‘z  vaktida  o‘tkazmasalar,  qonun  asosida  tegishli 
Moliyviy jarima to‘laydilar va mansabdor shaxslarga nisbatan qonuniy choralar ko‘riladi. 
         Sotilgan mahsulot qiymatiga: 
Debit 5110-»Hisob-kitob schyoti» 
Kredit 9010-»Tayyor mahsulotni sotishdan olingan    daromad» 
Aktsiz solig‘i qiymatiga : 
Debet 9010-»Tayyor mahsulotni sotishdan olingan daromad» 
Kredit 6410-»Byudjet to‘lovlari bo‘yicha qarzdorlik» 
Aktsiz solig‘i byudjetga o‘tkazilganda: 
Debet 6410-»Byudjet to‘lovlari bo‘yicha qarzdolik» 
Kredit 5110-»Hisob-kitob»schyoti 
                                                     
 
 
 
 
 
 
 
       
D-t 5110  K-t                      D-t   6410    K-t               D-t 9430   K-t     
   
 
          10000   (2) 
10000         10000      (1)       10000 
     
 
 
 
 
 
   
 
 
 
1. Aktsiz solig‘i qiymati. 
2. Aktsiz solig‘i byudjetiga o‘tkazildi.