2. Aktsiz solig‘i va hisoboti.
Bozor iktisodiyoti sharoitida tovarlar inson ehtiyojini kondirishiga karab ikki
guruhga bo‘linadi. Birinchi guruhga inson ehtiyoji uchun har kuni iste’mol qiladigan
tovarlardir. Ikkinchi guruh aholi ehtiyoji uchun zarur bo‘lmagan tovarlardir. Inson
ehtiyoji uchun uncha zarur bo‘lmagan tovarlarning ba’zi turlariga aktsiz solig‘i
belgilanadi.
Bular jumlasiga arok, vino, konyak, pivo, tomaki mahsulotlari, neft mahsulotlari,
paxta yogi, gilam va gilam buyumlari, tabiiy gaz, hrustal buyumlar, mebel, oltin, video va
audio tehnika va boshqa tovarlar kiradi. Mulk shaklidan kat’iy nazar, bunday tovarlarni
ishlab-chiqaruvchi va sotuvchi korxonalar, kompaniyalar aktsiz solig‘i to‘lovchilari bo‘lib
hisoblanadi.
Aktsiz solig‘iga to‘lovchilari kimlar bo‘lishi, soliq solish ob’ekti, bazasi, tovarlarni
(ishlarni, xizmatlarni) realizatsiya qilish sanasi, soliqdan chegirmalar Soliq kodeksining 8-
bo‘limi bilan tartibga solinadi.
Quyidagi yuridik va jismoniy shaxslar aktsiz solig‘i to‘lovchilar hisoblanadilar:
- O‘zbekiston Respublikasi hududida aktsiz solig‘i solinadigan tovarlar (aktsiz
to‘lanadigan tovarlar) ishlab chiqaruvchilar;
- O‘zbekiston Respublikasi bojxona hududiga aktsiz to‘lanadigan tovarlarni import
qiluvchilar;
- aktsizli tovarni ishlab chiqarishda oddiy shirkat ishlarini yuritish vazifasi
yuklangan oddiy shirkat shartnomasining sherigi (ishtirokchisi).
Soliq solish ob’ekti vujudga keladigan korxonalar va jismoniy shaxslargina aktsiz
solig‘i to‘lovchilar hisoblanadi. Aktsiz solig‘i solinadigan ob’ektlar ro‘yxati SKning 230-
moddasi bilan belgilangan.
Aktsiz to‘lanadigan tovarlarning ayrim turlari bo‘yicha O‘zR Prezidentining
qaroriga asosan, aktsiz to‘lanadigan tovarlarni ishlab chiqarmaydigan shaxs (masalan,
«Djeneral Motors O‘zbekiston» YoAJ dilerlari) aktsiz solig‘i to‘lovchi qilib belgilanishi
mumkin.
Aktsiz solig‘i solinadigan tovarlar aktsiz to‘lanadigan tovarlar hisoblanadi. Aktsiz
to‘lanadigan tovarlar bilan operatsiyalarni amalga oshirishda soliq solish ob’ekti yuzaga
kelgan hollarda aktsiz solig‘i to‘lovi bo‘yicha majburiyat paydo bo‘ladi.
Soliq solish ob’ektini to‘g‘ri aniqlash uchun aktsiz to‘lanadigan tovarlar ro‘yxatini
ham, soliq solinadigan operatsiyalar turlarini ham bilish zarur.
Ishlab chiqarishda quyidagilar aktsiz solig‘i solinadigan tovarlar hisoblanadi: etil
spirti; vino; konyak, aroq va boshqa spirtli mahsulotlar; pivo; o‘simlik (paxta) yog‘i;
sigaretalar; zargarlik buyumlari; «Djeneral Motors O‘zbekiston» YoAJ ishlab chiqargan
avtomobillar; kumushdan tayyorlangan oshxona anjomlari; qimmatbaho metallar; neft
mahsulotlari (benzin, dizel yonilg‘isi, aviakerosin); tabiiy gaz; suyultirilgan gaz; paxta-
tola.
Soliq solinadigan baza har bir aktsiz to‘lanadigan tovar turi bo‘yicha alohida
belgilanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |