Toshkent moliya instituti «Buxgalteriya hisobi»kafedrasi

-
 vafot etgan xodimning oila a’zolariga  yoki oila a’zosi vafot etganligi munosabati 
bilan xodimga beriladigan; 
-
 mehnatda mayib bo‘lish, kasb kasalligi bilan kasallanish yoki sog‘liqqa boshqacha 
shikast etishi munosabati bilan xodimga beriladigan; 
-
 favqulodda holatlar munosabati bilan beriladigan; 
-
  maqsadli  tusda  bo‘lgan  va  xodimlar  bilan  yuz  bergan,  shaxsiy  tusdagi  voqealar, 
hollar  va  tadbirlar  taqozo  etmagan  va  bajariladigan  ish  natijalari  bilan  bog‘lanmagan 
to‘lov tarzidagi; 
-
  qishloq  xo‘jaligi  mahsuloti  yoki  uni  xarid  qilishga  mablag‘lar  berish  tarzidagi 
moddiy yordam kiradi. 
Ta’til,  umumdavlat  bayramlariga  pul  mablag‘lari  to‘lanishi  maqsadli  tusga  ega 
emas  va  xodimlar  bilan  yuz  bergan,  shaxsiy  tusdagi  voqealar,  hollar  va  tadbirlar  taqozo 
etmagan  hamda  o‘z  mohiyatiga  ko‘ra  rag‘batlantiruvchi  to‘lovlarga  kiradi.  Tegishincha, 
ularga YaIT solinadi va ulardan Pensiya jamg‘armasiga sug‘urta badallari ushlanadi. 
 
MISOL.
  MChJ  rahbariyati  2011  yil  8  martga  o‘z  xodimlarini  taqdirlashga  qaror 
qilib,  ularga  12  000  ming  so‘m  moddiy  yordam  to‘lash  to‘g‘risida  buyruq  chiqardi. 
Ushbu  summadan  YaIT  hisoblanmadi  va  sug‘urta  badallari  ushlanmadi.  Mazkur  holda 
25%lik stavka bo‘yicha 3 000 ming so‘m YaITni qo‘shimcha hisoblash va fuqarolardan 
540 ming so‘m badal (4,5%) ushlab qolish lozim. 
Xodim bilan mehnat shartnomasi bekor qilinganida ham ta’tildan foydalanmaganlik 
uchun kompensatsiya to‘loviga YaIT va sug‘urta badallarini hisoblamaslik  yana  bir tez-
tez uchraydigan xatodir.  
Ba’zi korxonalar pensionerlarga qo‘shimcha haq to‘laydilar va ushbu summalardan 
YaIT  hamda  sug‘urta  badallarini  to‘lamaydilar.  Agar  pensioner  mazkur  korxonada  endi 
ishlamayotgan  bo‘lsa,  bu  to‘g‘ri 
(SK  178-moddasining  18-bandi).
  Biroq  agar  pensioner 
ishlasa,  vaziyat  boshqacha  tus  oladi.  Pensiya  va  nafaqalarga  qo‘shimcha  haqlar,  yuridik 
shaxs  mablag‘i  hisobidan  to‘lanadigan  stipendiyalar  mehnat  haqi  tarzidagi  daromad 
hisoblanadi 
(SK 175-moddasining 15-bandi),
 shu bois ularga YaIT  va sug‘urta badallari 
hisoblanmaydi.  
2012  yil  1  yanvardan  boshlab  ish  beruvchi  bilan  mehnat  munosabatlarida  bo‘lgan 
va  mehnat  shartnomasi  bo‘yicha  ish  bajaradigan  jismoniy  shaxslarga  yoki  fuqarolik-

---

 
126 
huquqiy  tusdagi  shartnomalar  bo‘yicha  jismoniy  shaxslarga  to‘lanadigan  oziq-ovqat  va 
yo‘l  chiptalarining  qiymati  yoki  oziq-ovqat  va  yo‘l  chiptalarining  qiymatini  qoplash 
kompensatsiya  to‘lovlariga  kiritiladi 
(SKning  174-moddasi)
,  ularga  YaIT  va  sug‘urta 
badallari  solinadi 
(30.12.2011  yildagi  O‘RQ-313-son  Qonun  to‘rtinchi  moddasining  14, 
15-bandlari).  
Korxonangiz  xodimlari  va  ularning  oila  a’zolariga  profilaktoriy,  pansionat,  dam 
olish  zonasida,  shuningdek  xodimlarning  bolalariga  sog‘lomlashtirish  oromgohlarida 
berilgan  oziq-ovqat  ularning  qiymatiga  kirsa  ham,  yo‘llanmalar  moddiy  naf  tarzidagi 
daromadlarga kiradi hamda ularga YaIT va sug‘urta badallari solinmaydi.  
Xodimlarning davolanishga va sportchilarning yig‘inlar yoki musobaqalar o‘tkazish 
jo-yiga borishlariga to‘lanadigan yo‘l haqi ham moddiy naf tarzidagi daromadlarga kiradi 
hamda  ularga  YaIT  va  sug‘urta  badallari  solinmaydi,  chunki  mazkur  to‘lovlar  yo‘l 
chiptasi ham, ularning qiymatini qoplash ham hisoblanmaydi.  
Bolalarning  sog‘lomlashtirish  oromgohlarida  ishlaydigan  xodimlaringizning 
ovqatlanish  qiymatiga  haq  to‘lashga,  xodimlaringiz  bo‘lgan  sportchilarning  ovqatlanish 
qiymatini  qoplashga  esa  2012  yil  1  yanvardan  boshlab  YaIT  va  sug‘urta  badallari 
solinadi.  
Bundan  tashqari,  Soliq  kodeksining  179-moddasida  xodimlarning  siz  sanab  o‘tgan 
ba’zi  daromadlari  bo‘yicha  jismoniy  shaxslardan  olinadigan  daromad  solig‘iga  doir 
imtiyozlar nazarda tutilgan.