Toshkent moliya instituti «Buxgalteriya hisobi»kafedrasi

1-MISOL. 
Yil  davomida  tovarlar  (ishlar,  xizmatlar)  realizatsiyasidan  tushgan  sof 
tushum yuqori bo‘lganida: 
 
ming so‘mda  
Hisobot 
davri 
 
YaST 
bazasi 
 
Hisobot 
davrida 
soliq bazasi 
kamayti-
rilishi 
mumkin 
bo‘lgan 
summa 
Hisobot 
davrida 
kamayti- 
riladigan 
summa 
(soliq 
bazasiga 
nisbatan 
Kamay-ti- 
rilgan 
YaST 
bazasi 
 
Imtiyozga 
asosan coliq 
bazasi 
kamaytiri- 
lishi mumkin 
bo‘lgan 
qoldiq 
summa 
Haqiqat-
da 
imtiyozga 
asosan 
kamayti- 
rilgan 
summa 
 

---

 
115 
(2-ustun x 
25%)
 
25%) 
 
 
1 
 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
1-yil 
 
500 000 
125 000 
125 000 
375 000 
600 000 
125 000 
2-yil 
 
680 000 
170 000 
170 000 
510 000 
475 000 
295 000 
3-yil 
 
800 000 
200 000 
200 000 
600 000 
305 000 
495 000 
4-yil 
 
1 000 
000 
250 000 
105 000 
895 000 
105 
600 000 
5-yil 
 
1 200 
000 
300 000 
0 
1 200 000 
0 
0 
Jami 
 
4 180 
000 
1 045 000 
600 000 
3 580 000 
- 
600 000 
  
Ushbu vaziyatda xarid qilingan texnologik jihozning qiymati korxona faoliyatining 
4-yilida  to‘liq  YaST  bazasidan  kamaytirilganligi  uchun  5-yilda  YaST  bazasida  hech 
qanday kamaytirish amalga oshirilmaydi. 
 
2-MISOL.
  Yil  davomida  tovarlar  (ishlar,  xizmatlar)  realizatsiyasidan  tushgan  sof 
tushum past bo‘lganida: 
 
Hisobot 
davri 
 
YaST 
bazasi 
 
Hisobot 
davrida soliq 
bazasi 
kamayti- 
rilishi 
mumkin 
bo‘lgan 
summa 
(2-ustun x 
25%)
 
Haqiqatda 
kamaytir- 
ladigan 
summa 
(solq bazasiga 
nisbatan 
25%)
 
Kamayti- 
rilgan 
YaST 
bazasi 
 
Imtiyozga 
asosan 
soliq bazasi 
kamaytirilishi 
mumkin 
bo‘lgan 
qoldiq summa 
 
Haqiqatda 
imtiyozga 
asosan 
kamayti- 
rilgan 
summa 
 
1-yil 
 
200 000 
50 000 
50 000 
150 000 
600 000 
50 000 
2-yil
 
320 000 
80 000 
80 000 
240 000 
550 000 
130 000 
3-yil 
 
400 000 
100 000 
100 000 
300 000 
470 000 
230 000 
4-yil 
 
540 000 
135 000 
135 000 
405 000 
370 000 
365 000 
5-yil 
 
600 000 
150 000 
150 000 
450 000 
235 000 
515 000 
6-yil
 
800 000 
0 
0 
800 000 
0 
0 
Jami 
 
2 860 000 
515 000 
515 000 
2 345 000 
85 000* 
515 000 
  
*) Imtiyoz davri tugaganligi sababli soliq bazasi ushbu summaga kamaytirilmaydi. 

---

 
116 
Ikkinchi  misolda  korxona  5  yil  davomida  o‘zining  soliq  solinadigan  bazasini 
faqatgina 515 000 ming so‘mga kamaytirishi mumkin, qolgan 85 ming so‘m (600 000 - 
515 000) imtiyozli davrdan o‘tib ketgani uchun soliq solinadigan bazadan chegirilmaydi. 
Birinchi  misoldan  kelib  chiqib,  birinchi  yil  uchun  YaST  hisob-kitobi 
shakllarining 3-ilovasi 010-satri, 4-ilovasi 040 va 050-satrlari quyidagicha to‘ldiriladi: 
3-ilova 
Soliq solinadigan yalpi tushumning kamaytirilishi 
 
Soliq solinadigan foydani kamaytiradigan  
daromadlar  va xarajatlar ro‘yxati 
 
Satr kodi 
 
Summa 
 
Soliq solinadigan yalpi tushumning kamaytirilishi - jami  
(020-satr + 030-satr + 040-satr + 050-satr)       
010 
125 000 
… 
 
… 
… 
Soliq solinadigan yalpi tushumning yangi texnologik asbob-
uskunalar olishga yo‘naltirilgan mablag‘lar summasiga 
kamayishi (YaST hisob-kitobiga 4-ilovaning  050-satri)    
050 
125 000 
  
4-ilova 
Yangi texnologik asbob-uskunalar olishga 
yo‘naltirilgan mablag‘lar summasi 
hisob-kitobi 
 
Ko‘rsatkich nomi 
 
Satr kodi 
 
Hisobot davri 
 
1-chorak 
 
yarim yil 
 
9 oy 
 
yil 
 
Yangi texnologik asbob-uskunalar 
olishga ishlatilgan qoplanmagan 
mablag‘lar saldosi - jami      
010 
600 000  600 000  600 000 
600 000 
shu jumladan:   
 
 
 
 
 
          2011     yil uchun       
0101 
600 000  600 000  600 000 
600 000 
Yangi texnologik asbob-uskunalar 
olishga mablag‘larning ishlatilishi 
(foydalanishga topshirilgan paytdan 
boshlab) - jami:  
020 
 
 
 
0 
shu jumladan:  
 
 
 
 
 
o‘zining mablag‘lari hisobidan   
 
0201 
 
 
 
0 
Soliq solinadigan baza 
[YaST hisob-kitobi (040-satr - 0501-
satr)] - [YaST hisob-kitobiga 3-
ilovaning  (020-satr + 030-satr)]    
030 
 
 
 
500 000 
soliq solinadigan bazaning 25 foizi  
(030-satr x 25 %)  
040 
 
 
 
125 000 
Soliq solinadigan bazaning 
kamaytirilishi  
[(010-satr + 020-satr), lekin 040-
satrdan ko‘p bo‘lmagan miqdorda]  
050 
 
 
 
125 000 
Qoplanmagan mablag‘lar qoldig‘i  
(010-satr + 020-satr -  050-satr)  
060 
X 
X 
X 
475 000 

---

 
117 
  
Savdo  korxonalari,  Soliq  kodeksining 
(SK) 
350,  351-moddalariga  ko‘ra,  xodimlar 
sonidan  qat’i  nazar,  yagona  soliq  to‘lovi  to‘lovchilari  hisoblanadilar  va  soliq  solishning 
boshqa  tizimini  tanlash  huquqiga  ega  emaslar.  Savdo  faoliyati  deganda  qayta  sotish 
maqsadida olingan tovarlarni sotishga doir faoliyat tushuniladi
 (SKning 22-moddasi).  
Yangi  tashkil  etilgan  savdo  korxonalari  YaSTni  davlat  ro‘yxatidan  o‘tkazilgan 
sanadan e’tiboran joriy yil tugaguniga qadar, 1 oktyabrdan keyin ro‘yxatdan o‘tkazilgan 
yuridik shaxslar esa keyingi yil tugaguniga qadar to‘laydi 
(SKning 352-moddasi). 
YaST to‘lovchilari uchun quyidagilarni to‘lash tartibi saqlanadi: 
1) to‘lov manbaida ushlanadigan soliqlar (majburiy to‘lovlar): 
SKning 165-moddasiga ko‘ra to‘lov manbaida undiriladigan foyda solig‘ini; 
jismoniy  shaxslardan  olinadigan  daromad  solig‘i  va  ish  beruvchi  tomonidan  o‘z 
xodimlariga to‘lanadigan daromadlardan sug‘urta badallarini; 
2)  SKning  207-moddasiga  ko‘ra,  O‘zbekiston  Respublikasining  norezidentlari 
bajaradigan ishlar (xizmatlar) bo‘yicha QQSni; 
3)  Bojxona  kodeksining  103-moddasida  nazarda  tutilgan  ro‘yxat  bo‘yicha  bojxona 
to‘lovlarini; 
4) majburiy to‘lovlar va yig‘imlar: 
yagona ijtimoiy to‘lovni; 
davlat bojlarini; 
ayrim  turdagi  tovarlar  bilan  chakana  savdo  qilish  va  ayrim  turdagi  xizmatlarni 
ko‘rsatish huquqi uchun yig‘imni; 
avtotransport  vositalarini  xarid  qilganlik  va  (yoki)  vaqtincha  olib  kirganlik  uchun 
Respublika yo‘l jamg‘armasiga yig‘imni. 

---

 
118