Toshkent moliya instituti «Buxgalteriya hisobi»kafedrasi

Yagona soliq to‘lovi to‘lovchilar quyidagilardir: 
1) mikrofirmalar va kichik korxonalar, bundan ushbu moddaning ikkinchi qismida 
ko‘rsatilganlar mustasno; 

---

 
113 
2) xodimlarning sonidan qat’i nazar: 
savdo korxonalari va umumiy ovqatlanish korxonalari; 
xususiy amaliyot bilan shug‘ullanuvchi notariuslar; 
lotereyalar  tashkil  qilish  bo‘yicha  faoliyatni  amalga  oshirish  doirasidagi  yuridik 
shaxslar. 
Yagona  soliq  to‘lovi  quyidagi  mikrofirmalar  va  kichik  korxonalarga  tatbiq 
etilmaydi: 

 
aktsiz  solig‘i  to‘lanadigan  mahsulot  ishlab  chiqaruvchi  va  er  qa’ridan 
foydalanganlik  uchun  soliq  solinadigan  foydali  qazilmalarni  qazib  olishni  amalga 
oshiruvchi mikrofirmalar va kichik korxonalarga; 

 
yagona  er  solig‘i  va  qat’iy  belgilangan  soliq  to‘lash  nazarda  tutilgan  faoliyat 
doirasidagi mikrofirmalar va kichik korxonalarga; 

 
mahsulot taqsimotiga oid bitimlar ishtirokchilariga. 
Soddalashtirilgan  tartibda  yagona  soliq  to‘lovi  to‘lovchilar  uchun  soliq  solish 
ob’ekti  yalpi  tushum  hisoblanadi,  soliq  solish  maqsadida  yalpi  tushum  tarkibiga 
tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) qo‘shilgan qiymat solig‘ini chegirgan holda (qo‘shilgan 
qiymat  solig‘i  to‘lashga  o‘tgan  soliq  to‘lovchilar  uchun)  realizatsiya  qilishdan  tushgan 
tushum tushuniladi. 
Soliq  Kodeksning  355-moddasiga  muvofiq  chegirmalar  chegirib  tashlangan  holda 
hisoblab chiqarilgan yalpi tushum soliq solinadigan baza hisoblanadi. 
Yagona  soliq  to‘lovini  hisoblashda  ayrim  hollarda  yalpi  tushumga  tuzatishlar 
kiritishga  to‘g‘ri  keladi.  Soliq  to‘lovchida  yalpi  tushumga  tuzatish  kiritish  quyidagi 
hollarda amalga oshiriladi: 
1) tovarlar to‘liq yoki qisman qaytarilganda;  
2) bitim shartlari o‘zgarganda; 
3) baholar o‘zgarganda, sotib oluvchi siylovdan foydalanganda; 
4) bajarilgan ishlar, ko‘rsatilgan xizmatlardan voz kechilganda. 
 
Yagona soliq to‘lovini hisoblashda kalendar yil soliq davri, yil choragi esa hisobot 
davri hisoblanadi
. 
Yagona  soliq  to‘lovi  soliq  solinadigan  bazadan  va  belgilangan  stavkalardan  kelib 
chiqqan holda hisoblab chiqariladi. 
Qo‘shilgan  qiymat  solig‘i  to‘lovchilar  uchun  yagona  soliq  to‘lovi  summasi 
byudjetga  to‘lanishi  lozim  bo‘lgan  qo‘shilgan  qiymat  solig‘i  summasiga,  lekin  yagona 
soliq  to‘lovi  summasining  50  foizidan  ko‘p  bo‘lmagan  miqdorga  kamaytiriladi. 
Qo‘shilgan  qiymat  solig‘ini  ixtiyoriy  ravishda  to‘lashga  kalendar  yil  boshidan  e’tiboran 
o‘tmagan to‘lovchilar yagona soliq to‘lovi summasini qo‘shilgan qiymat solig‘i hisoblab 
chiqarilgan hisobot davriga to‘g‘ri keladigan summaga kamaytiradilar. 
Joriy yil 1 yanvardan boshlab jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘ining 
quyi shkalasi bo‘yicha soliq stavkasi 10 foizdan 9 foizga tushirildi. 
Jumladan,  O‘zbekiston  Respublikasi  Ma’muriy  javobgarlik  to‘g‘risidagi  kodeksi 
yangi  159-1-modda  (mazkur  o‘zgartirishlar  2012  yil  1  fevraldan  e’tiboran  amalga 
kiritiladi) bilan to‘ldirilib, fuqarolar o‘rtasida binoni, inshootni yoki ularning bir qismini, 
turar  joyni  ijaraga  berish  shartnomasining  mavjud  emasligi  yoxud  ijaraga  berish 
shartnomasining  majburiy  notarial  tasdiqlanishiga  rioya  qilmaslik  holatlari  uchun 
fuqarolarga  nisbatan  eng  kam  ish  haqining  besh  baravaridan  o‘n  baravarigacha  bo‘lgan 
miqdorda ma’muriy javobgarlik choralari belgilandi. 

---

 
114 
Mazkur  Qonun  bilan  Soliq  kodeksining  ayrim  moddalariga  ham  o‘zgartirish  va 
qo‘shimchalar  kiritildi.  Xususan,  foyda  solig‘i  bo‘yicha  kiritilgan  o‘zgartirish  soliqni 
hisoblashda  chegirib  tashlanadigan  mehnatta  haq  to‘lash  xarajatlari  tarkibiga  mehnat 
natijalari  bilan  bog‘liq  bo‘lmagan  bir  yo‘la  beriladigan  mukofotlar,  ta’tilga  qo‘shimcha 
haqlar,  oziq-ovqat,  yo‘l  chiptalari  qiymatini  to‘lash  yoki  qoplash,  shuningdek, 
xodimlarga ta’til uchun mehnat to‘g‘risidagi qonun hujjatlarida belgilangan normalardan 
ortiqcha  to‘langan  haq  va  ular  bo‘yicha  pullik  kompensatsiyalarni  kiritishni  nazarda 
tutadi. Avval ushbu xarajatlar Soliq kodeksining 147-moddasida nazarda tutilgan bo‘lib, 
foyda solig‘ini hisoblashda chegirilmas edi. 
Soliq  kodeksining  164,  271  va  300-moddalariga  kiritilgan  o‘zgartirishlarga  binoan 
yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig‘i, mol-mulk solig‘i va ijtimoiy infratuzilmani 
rivojlantirish  va  obodonlashtirish  solig‘i  bo‘yicha  joriy  to‘lovlarni  to‘lashning  yagona 
muddatlari belgilandi. 
Mazkur  Kodeksning  277  va  294-moddalariga  kiritilgan  o‘zgartirishlarga  binoan 
soliq  davri  uchun  jismoniy  shaxslar  tomonidan  to‘lanadigan  er  solig‘i  va  mol-mulk 
solig‘ini  to‘lash  muddatlari  o‘zgartirildi,  ya’ni  hisobot  yilining  15  oktyabri  qilib 
belgilandi. 
Soliq kodeksining 356-moddasida hisoblab chiqarilgan soliq solinadigan baza yangi 
texnologik  asbob-uskunalar  olishga  yo‘naltirilgan  mablag‘lar  summasiga,  lekin  soliq 
solinadigan bazaning ko‘pi bilan 25 foiziga kamaytirilishi belgilangan. Soliq solinadigan 
bazani  kamaytirish  texnologik  asbob-uskunalarni  foydalanishga  joriy  etilgan  soliq 
davridan boshlab 5 yil mobaynida amalga oshirilishi ko‘zda tutilgan. 
Prezidentning 14.03.2007 yildagi «Ishlab chiqarishni modernizatsiyalash, texnik va 
texnologik  qayta  jihozlashni  rag‘batlantirishga  oid  qo‘shimcha  chora-tadbirlar 
to‘g‘risida»gi 
PF-3860-son 
Farmoni 
3-bandida 
ham 
«Soliqqa 
tortishning 
soddalashtirilgan tartibi qo‘llaniladigan yuridik shaxslar uchun besh yil davomida yagona 
soliq to‘lovi to‘lashda soliqqa tortiladigan bazani xarid qilingan yangi texnologik jihozlar 
qiymatiga  teng,  ammo  soliqqa  tortish  bazasining  25  foizidan  ko‘p  bo‘lmagan  miqdorda 
kamaytirgan holda soliq imtiyozlari joriy etilsin» deb ta’kidlangan. 
Ushbu  imtiyozlar  texnologik  uskunalar  ishga  tushirilgan  paytdan  boshlab 
navbatdagi hisobot soliq davridan qo‘llaniladi. 
Shuni  e’tiborga  olish  kerakki,  yangi  texnologik  jihoz  deganda  chiqarilgan  sanadan 
boshlab uch yildan oshmagan texnologik jihozlar tushuniladi 
(AV tomonidan 11.06.2007 
yilda 1688-son bilan ro‘yxatdan o‘tkazilgan qaror bilan tasdiqlangan Nizom). 
Quyidagi  shartli  misollarda  sizning  holatingizdan  kelib  chiqib,  YaSTning  soliq 
solinadigan bazasi va uni kamaytirish summasini ko‘rib chiqishimiz mumkin.