Toshkent moliya instituti «Buxgalteriya hisobi»kafedrasi

er solig‘i solishdan ozod qilinadigan er uchastkalarining 
ro‘yxati  Soliq  kodeksi
 
(SK) 
282-moddasining  ikkinchi  qismida  keltirilgan.
  Ular 
orasida  ferma  (molxona)  egallaydigan  erlar  ko‘rsatilmagan,  binobarin,  ularga  er  solig‘i 
solinadi. 
Biroq quyidagi er uchastkalari bo‘yicha imtiyozlar mavjud: 
qishloq xo‘jaligi maqsadlari uchun yangi o‘zlashtirilayotgan erlar 
(SK 282-moddasi 
ikkinchi  qismining  23-bandi). 
Ularni  o‘zlashtirish  ishlari  bajariladigan  davrda  va  ular 
o‘zlashtirilgan vaqtdan e’tiboran besh yil mobaynida beriladi; 
melioratsiya  ishlari  amalga  oshirilayotgan  mavjud  sug‘oriladigan  erlar 
(SK  282-
moddasi ikkinchi qismining 24-bandi)
. Ishlar boshlanganidan e’tiboran besh yil muddatga 
beriladi; 
yangi  barpo  etilayotgan  bog‘lar,  tokzorlar  va  tutzorlar  egallagan  erlar 
(SK  282-
moddasi  ikkinchi  qismining  25-bandi).
  Uch  yil  muddatga  beriladi.  Kuzda  o‘tqazilgan 
yangi ko‘chatlar uchun beriladigan imtiyoz muddatini hisoblab chiqarish keyingi yilning 
1 yanvaridan e’tiboran boshlanadi, bahorda o‘tqazilgan ko‘chatlar uchun esa joriy yilning 
1 yanvaridan e’tiboran boshlanadi. 
Biroq  uchastka  sizga  ayni  yordamchi  xo‘jalik  (qishloq  xo‘jaligi)  yuritish  uchun 
berilgan taqdirdagina ushbu imtiyozlardan foydalana olasiz.  
2011  yil 1  yanvardan  boshlab to‘lovchilar sug‘orma jamoat qishloq xo‘jaligi erlari 
uchun  undiriladigan  er  solig‘i  stavkasini  I  darajali  er  uchun  bazaviy  stavkadan  va  unga 
qo‘llaniladigan,  er  uchastkasining  sifat  xususiyatini  (bonitet  ballini)  hisobga  oladigan 
tuzatish  koeffitsientidan  kelib  chiqib,  mustaqil  tarzda  belgilaydilar 
(PQ-1449-son 
qarorga 19-ilova)
. 
MISOL.  Korxona  TOSHKENT  viloyatining  Qibray  tumanida  qishloq  xo‘jaligida 
foydalaniladigan  erga  ega,  biroq  qishloq  xo‘jaligi  tovar  ishlab  chiqaruvchilari 
mezonlariga  javob  bermaydi.  Sug‘orma  erlarning  umumiy  maydoni  10  gektarni  tashkil 
qiladi, shu jumladan V darajali - 4gektar; VI darajali - 6 gektar. 2011 yil uchun er solig‘i 
summasini qanday hisoblash tartibi. 
Yuridik shaxslardan  2011  yil uchun belgilangan, TOSHKENT viloyatining Qibray 
tumanida  joylashgan  sug‘orma  jamoat  qishloq  xo‘jaligi  erlari  (I  darajali  erlar)  uchun 
yuridik  shaxslardan  undiriladigan  er  solig‘ining  bazaviy  stavkasi  1gektar  uchun  8  697,1 
so‘mni tashkil qiladi 
(PQ-1449-son qarorga 19-ilovaning 1-jadvali)
. 
Ushbu soliqning bazaviy stavkalariga quyidagi tuzatish koeffitsientlari belgilangan: 

---

 
101 
V darajali erlar uchun (bonitetning 41-50 ballari) - 4,67; 
VI darajali erlar uchun (bonitetning 51-60 ballari) - 6,78. 
Shu  tariqa,  2011  yil  uchun  sizni  qiziqtiradigan  erlarning  1  gektariga  er  solig‘i 
stavkalari quyidagini tashkil qiladi: 
V  darajali  erlar  bo‘yicha  (bonitetning  41-50  ballari)  -    40  615,46  so‘m  (8  697,1 
so‘m x 4,67); 
VI  darajali  erlar  bo‘yicha  (bonitetning  51-60  ballari)  -  58  966,34  so‘m  (8  697,1 
so‘m x 6,78). 
2011 yil uchun hisoblangan er solig‘ining umumiy summasi 516 259,88 so‘mni (40 
615,46 x 4 + 58 966,34 x 6) tashkil qiladi. 
Qishloq  xo‘jaligi  tovar  ishlab  chiqaruvchisi  hisoblanmagan  qishloq  xo‘jaligi 
korxonasi Surxondaryo viloyatining Qiziriq tumanida 17 gektar sug‘orma erga ega, shu 
jumladan III jarajali - 10 gektar va 7 gektar baholanmagan erga. Unda jamoat imoratlari 
va hovlilari band etgan 6 gektar er ham bor.  
PQ-1449-son  qarorga  19-ilovaning  1-jadvaliga  ko‘ra,  Surxondaryo  viloyatining 
Qiziriq  tumanida  joylashgan  sug‘orma  jamoat  qishloq  xo‘jaligi  erlari  (I  darajali  erlar) 
uchun  yuridik  shaxslardan  undiriladigan  er  solig‘ining  bazaviy  stavkasi  2011  yilda  1 
gektar uchun 10 345,1 so‘mni tashkil qiladi. 
Unga tuzatish koeffitsientlari belgilangan:  
III darajali erlar uchun (bonitetning 21-30 ballari)- 2,25; 
baholanmagan erlar uchun - 4,67. 
Qiziriq tumanida sug‘orma erlarning 1 gektari uchun er solig‘i stavkasi 2011  yilda 
quyidagilarni tashkil qildi: 
III darajali erlar uchun (bonitetning 21-30 ballari) -  23 276,48 so‘m (10 345,1 so‘m 
x 2,25); 
baholanmagan erlar uchun - 48 311,62 so‘m (10 345,1 so‘m x 4,67). 
Ulardan  undiriladigan  er  solig‘ining  umumiy  summasi  570  946,14  so‘mni  (23 
276,48 x 10 + 48 311,62 x 7) tashkil qiladi. 
Bundan  tashqari,  korxona  jamoat  imoratlari  va  hovlilari  band  etgan  6  gektar  erga 
ega. Qishloq xo‘jaligi va o‘rmon xo‘jaligi ishlab chiqarishida foydalanilmaydigan boshqa 
erlar uchun undiriladigan er solig‘i stavkasi 1 gektar uchun 178 616,9 so‘mga teng 
(PQ-
1449-son qarorga 19-ilovaning 4-jadvali)
. Jamoat imoratlari va hovlilari band etgan erlar 
uchun er solig‘i summasi 1 071 701,4 so‘mni (178 616,9 x 6) tashkil qiladi.  
Shu tariqa, qishloq xo‘jaligida foydalaniladigan erlar uchun byudjetga to‘lanadigan 
er solig‘i summasi 1642647,54 so‘mga (570946,14 + 1 071 701,4) teng. 
Agar soliq davri mobaynida yagona er solig‘ini to‘lashga o‘tmagan qishloq xo‘jaligi 
korxonalarida  qishloq  xo‘jaligi  ekinlarining  umumiy  maydonida  va  (yoki)  tarkibida 
o‘zgarishlar  yuz  bersa,  ular  joriy  yilning  1  dekabriga  qadar  er  uchastkasi  joylashgan 
joydagi  davlat  soliq  organiga  er  solig‘ining  aniqlashtirilgan  hisob-kitobini  taqdim 
etishlari kerak 
(SKning 285-moddasi)
.  
Shuni  yodda tutish lozimki, SKning 81-moddasiga ko‘ra, hisobga qo‘yilmagan joy 
bo‘yicha  unda  er  solig‘ini  to‘lash  majburiyati  yuzaga  kelgan  soliq  to‘lovchi  tegishli  er 
uchastkasiga  (yoki  er  uchastkasiga  bo‘lgan  huquq  bilan  birga  tegishli  ko‘chmas  mulk 
ob’ektiga)  bo‘lgan  huquq  davlat  ro‘yxatidan  o‘tkazilgan  kundan  boshlab  10  kun 
mobaynida  soliq  solish  ob’ektlarini  ular  joylashgan  erda  hisobga  qo‘yish  uchun  davlat 
soliq  xizmati  organlariga  qonun  hujjatlarida  belgilangan  tartibda  murojaat  etishi  shart. 
Soliq  organi  soliq  to‘lovchining  ilgari  berilgan  identifikatsiya  raqamiga  muvofiq 

---

 
102 
murojaat  etilgan  kundan  boshlab  3  kundan  kechiktirmay  uni  ob’ektlar  bo‘yicha  hisobga 
qo‘yadi.  
SKning  113-moddasida  nazarda  tutilishicha,  soliq  organida  ob’ektlar  bo‘yicha 
hisobga turishdan bo‘yin tovlash quyidagi miqdorda jarima solinishiga sabab bo‘ladi: 
agar  belgilangan  muddatdan  ko‘pi  bilan  30  kun  o‘tgan  bo‘lsa-  EKIHning  50 
baravari; 
30 kundan ko‘p o‘tsa - EKIHning 100 baravari. 
Soliq  kodeksining  81-moddasida  belgilanishicha,  soliq  to‘lovchini  ob’ektlar 
bo‘yicha  hisobga  qo‘yish  soliq  solish  ob’ekti  joylashgan  erdagi  davlat  soliq  xizmati 
organlari  tomonidan  amalga  oshiriladi.  Soliq  to‘lovchida  er  solig‘ini  to‘lash  bo‘yicha 
majburiyat  yuzaga  kelganida  u  soliq  to‘lovchi  sifatida  hisobga  qo‘yish  joyida  amalga 
oshirilmaydi. 
Soliq kodeksining 285-moddasiga ko‘ra, er solig‘i har bir soliq davrining                1 
yanvariga  bo‘lgan  holatga  ko‘ra  hisoblab  chiqariladi  va  er  solig‘ining  hisob-kitobi  er 
uchastkasi  joylashgan  erdagi  davlat  soliq  xizmati  organiga  hisobot  yilining  15  fevraliga 
qadar taqdim etiladi. 
Hisobga  qo‘yilmagan  joyda  er  solig‘i  yoki  suv  resurslaridan  foydalanganlik  uchun 
soliq  to‘lash  majburiyati  yuzaga  kelgan  soliq  to‘lovchi  tegishli  er  uchastkasiga  (yoki  u 
bilan birga er uchastkasiga huquq yuzaga kelgan ko‘chmas mulk ob’ektiga) huquq davlat 
ro‘yxatidan o‘tkazilgan kundan boshlab 10 kun mobaynida soliq organiga ular joylashgan 
erdagi  soliq  solish  ob’ektlarini  hisobga  qo‘yish  to‘g‘risida  ariza  bilan  murojaat  qilishi 
shart,  unda  hisobga  qo‘yish  ob’ektiga  huquq  tegishli  bo‘lgan  soliq  to‘lovchi  -  yuridik 
shaxsning identifikatsiya raqami ko‘rsatiladi. 
Shu  sababli  siz  er  uchastkalarini  Yangiyo‘l  tuman  va  Sirdaryo  shahar  DSIlarida 
ob’ektlar bo‘yicha hisobga qo‘yishingiz lozim. 
Yuridik shaxslarning mol-mulk solig‘iga kelsak, Soliq kodeksining 271-moddasiga 
ko‘ra,  uning  hisob-kitobi  soliq  bo‘yicha  hisobga  olish  joyidagi  davlat  soliq  xizmati 
organlariga  ortib  boruvchi  yakun  bilan  yilning  har  choragida  hisobot  davridan  keyingi 
oyning  25-kunidan  kechiktirmay,  yil  yakunlari  bo‘yicha  esa  yillik  Moliyviy  hisobot 
taqdim etiladigan muddatda taqdim etiladi. 
 

---

 
103