Toshkent moliya instituti «Buxgalteriya hisobi»kafedrasi

solinadigan  bazani  noto‘g‘ri  belgilash.
  SKning  245-moddasiga  binoan,  er  qa’ridan 
foydalanganlik  uchun  soliqni  hisoblab  chiqarish  uchun,  kavlab  olingan  (ajratib  olingan) 
tayyor  mahsulot  hajmining  hisobot  davri  uchun  o‘rtacha  olingan  realizatsiya  qilish 
bahosida hisoblab chiqilgan qiymati
 
soliq solinadigan bazadir. Ushbu baho har bir kavlab 
olingan (ajratib olingan) tayyor mahsulot bo‘yicha alohida, pulda ifodalangan realizatsiya 
qilish  hajmlarini  (QQS  va  aktsiz  solig‘ini  chegirgan  holda)  naturada  ifodalangan 
realizatsiya qilish hajmiga bo‘lish orqali aniqlanadi. 
SK  245-moddasining  oltinchi  qismiga  muvofiq,  tayyor  mahsulot  (tayyor 
mahsulotning  bir  qismi)  boshqa  tayyor  mahsulotni  ishlab  chiqarish  uchun  xom  ashyo 
bo‘lgan  yoki  tayyor  mahsulot  (qayta  ishlab  hosil  qilingan  mahsulot)  o‘zining  ishlab 
chiqarish yoki xo‘jalik ehtiyojlari uchun foydalanilgan hollarda bunday mahsulot uchun 
soliq  solinadigan  baza  kavlab  olingan  (ajratib  olingan)  tayyor  mahsulotning  ishlab 
chiqarish tannarxidan kelib chiqqan holda aniqlanadi. 
Ayni vaqtda bir qator korxonalar daryodan qum-shag‘al aralashmasini kavlab olib, 
mexanik yo‘l bilan undan qumni ajratardilar. Uni maydalash natijasida esa shag‘al olib, 
qurilish  korxonalari  va  jismoniy  shaxslarga  ikkalasini  sotardilar.  Bunda  er  qa’ridan 
foydalanganlik  uchun  soliqni  hisoblab  chiqarish  maqsadida  bazani  o‘rtacha  olingan 
realizatsiya  qilish  bahosida  hisoblab  chiqiladigan  qum-shag‘al  aralashmasidan  kavlab 
olingan  (ajratib  olingan)  materiallar  (qum,  shag‘al,  mayda  tosh)  hajmining  qiymatidan 

---

 
107 
emas,  balki  kavlab  olingan  (ajratib  olingan)  qum-shag‘al  aralashmasining  ishlab 
chiqarish  tannarxidan  kelib  chiqib  hisoblab  chiqardilar.  Shu  tariqa  ular  er  qa’ridan 
foydalanganlik  uchun  soliq  summasini  anchagina  kamaytirib  ko‘rsatardilar.