Toshkent moliya instituti «Buxgalteriya hisobi»kafedrasi

N 
Xo‘jalik operatsiyalarining mazmuni 
 
Summa,  
ming  
so‘m 
 
21-son BHMS
  
bo‘yicha hisobvaraqlar  
korrespondentsiyasi 
 
debet 
 
kredit 
 
1 
Maqsadli imtiyozdan foydalanish chog‘ida 
hisoblab yozilgan YaST aks ettirilgan 
 
122 500 
9820 
6411 
6411 
8840 
2 
Asbob-uskuna xarid qilingan va foydalanishga 
joriy qilingan 
 
90 000 
0820 
0130 
6010 
0820 
3 
Materiallar xarid qilingan 
 
30 000 
1010 
6010 
4 
Mukofotlar va ular bo‘yicha yagona ijtimoiy 
to‘lov hisoblab yozilgan (mablag‘lardan 
maqsadli foydalanish) 
 
1 000 
250 
8840 
6710 
6520 
5 
Asbob-uskuna va materiallarni xarid qilishga 
yo‘naltirilgan mablag‘lar summalari (90 000 + 
30 000) hisobdan chiqarilgan 
 
120 000 
8840 
8530 
  
Shuni 
ham 
hisobga 
olish 
lozimki, 
korxona 
maqsadli 
imtiyozlardan 
foydalanayotganda  muayyan  maqsaddagi  tadbirlarni:  ya’ni  asbob-uskuna,  materiallarni 
xarid  qilishni  MOLIYAlashtirish  rejasiga  (smeta,  byudjet  va  h.k.)  ega  bo‘lishi  kerak. 
Yillik  Moliyviy  hisobot  bilan  birga  imtiyoz  tufayli  bo‘shagan  maqsadli  mablag‘lardan 
foydalanilishi to‘g‘risida hisob-kitob taqdim etiladi.  
Soliq  solish  maqsadida  soliqlar  va  boshqa  majburiy  to‘lovlar  bo‘yicha  maqsadli 
imtiyozlarni  qo‘llash  hisobiga  bo‘shaydigan  mablag‘lar  byudjetdan  subsidiyalar  tarzida 
qaraladi
  (Soliq  kodeksining  22-moddasi)
  va  Soliq  kodeksi  355-moddasi  to‘rtinchi 
qismining  6-bandiga  asosan  YaST  solish  ob’ekti  hisoblanmaydi.  Tegishincha,  8840-
hisobvaraqda  hisobga  olingan,  shuningdek  8530-hisobvaraqqa  hisobdan  chiqarilgan 
summalarga yagona soliq to‘lovi solinmaydi. 
Soliq  qarzini  kechiktirib  to‘lash  tartibi.  Soliq  qarzini  to‘lashni  kechiktirish,  bo‘lib-
bo‘lib  to‘lash  hamda  ortiqcha  to‘langan  soliq  summalarini  qaytarish  qoidalari  Soliq 
kodeksining 9-10-boblari bilan tartibga solinadi
. 
Soliq qarzini to‘lashni kechiktirish yoki bo‘lib-bo‘lib to‘lash vaqtinchalik Moliyviy 
qiyinchilikka  ega  bo‘lgan  korxonalarga  davlat  tomonidan  yordam  ko‘rsatish  maqsadida 
to‘lash  muddatini  soliq  to‘lovchi  qarz  summasini  bir  yo‘la  yoxud  bosqichma-bosqich 
to‘lagan holda keyinroq muddatga ko‘chirishdan iboratdir. 
Soliq  qarzini  to‘lashni  kechiktirish  yoki  bo‘lib-bo‘lib  to‘lash  muddati  o‘tkazib 
yuborilgan debitorlik va kreditorlik qarzlarni qisqartirish va byudjetga to‘lovlar intizomini 

---

 
88 
mustahkamlash  bo‘yicha  respublika  Komissiyasi  tomonidan  bir  oydan  yigirma  to‘rt 
oygacha muddatga beriladi. 
Oxirgi hisobot sanasidagi holatga ko‘ra joriy aktivlar summasining jami 20 foizidan 
ortiq  miqdordagi  qo‘shimcha  hisoblangan  soliqlar  va  boshqa  majburiy  to‘lovlar  hamda 
Moliyviy sanktsiyalarni undirish to‘g‘risida qaror qabul qilingan kundan e’tiboran olti oy 
ichida  soliq  qarzi  oyma-oy  bo‘lib  to‘langan  holda  amalga  oshiriladi.  To‘lashni 
kechiktirish  yoki bo‘lib-bo‘lib to‘lash soliq qarzining hammasiga  yoki uning bir qismiga 
nisbatan amalga oshirilishi mumkin. 
Soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar bo‘yicha penya hisoblash ular bo‘yicha qarzni 
to‘lashni  kechiktirish  yoki  bo‘lib-bo‘lib  to‘lashning  amal  qilish  davri  boshlanishidan 
e’tiboran to‘xtatib turiladi. 
Soliq  qarzini  to‘lashni  kechiktirish  yoki  bo‘lib-bo‘lib  to‘lash  imkoniyatini  berish 
tartibi  Byudjet  va  davlat  maqsadli  jamg‘armalariga  to‘lovlar  bo‘yicha  qarzlarni  to‘lash 
muddatini kechiktirish  va (yoki) bo‘lib-bo‘lib to‘lash imkonini berish, penya hisoblashni 
to‘xtatish,  shuningdek  penya  va  jarima  sanktsiyalarini  hisobdan  chiqarish  tartibi 
to‘g‘risida  nizomga 
(AV  tomonidan  14.01.2005  yilda  1442-son  bilan  ro‘yxatdan 
o‘tkazilgan)
  muvofiq  belgilanadi.  Ushbu  qoidalar  bojxona  to‘lovlarini  va  davlat  bojini 
to‘lashga  tatbiq  etilmaydi.  Bojxona  to‘lovlarini  va  davlat  bojini  to‘lashda  bu  qoidalar 
bojxona  to‘g‘risidagi  qonun  hujjatlarida  hamda  boshqa  qonun  hujjatlarida  belgilangan 
tartibda amalga oshiriladi. 

---

 
89