Toshkent moliya instituti «Buxgalteriya hisobi»kafedrasi

1.
 
Soliq hisobi siyosatini takomillashtirish. 
2.
 
Soliq bo‘yicha operatsiyalarni hisobga olish. 
 
Tayanch so‘zlar. 
Buxgalteriya  hisobi  predmeti,  soliq  hisobining  predmeti,  hisob  ob’ekti,  hisob 
tamoillari, metod, hisob registrlari, analitik hisob registri, sintetik hisob registri. 
 
O‘zbekistonda  erishilayotgan  iqtisodiy  o‘sish  ko‘p  jihatdan  iqtisodiyotda  soliq 
yukini  pasaytirishga  qaratilgan  va  izchil  amalga  oshirilayotgan  siyosat  bilan  bog‘liq. 
Mamlakatimizda byudjet va soliq tizimini takomillashtirish  iqtisodiy islohotlar va davlat 
iqtisodiy  siyosatining  markaziy  masalalaridan  biri  hisoblanadi.  Zero,  izchil  soliq-byudjet 
siyosatining amalga oshirilishi, soliq yukini kamaytirish bilan bog‘liq chora-tadbirlarning 
ishlab  chiqilishi  soliq  to‘lovchilarda  ishlab  chiqarishni  kengaytirishga  sharoit  yaratilishi, 
ishlab  topilgan  va  ularning  o‘zlarida  qoldirilayotgan  mablag‘larning  reinvestitsiya 
qilinishi  oqibatida  qo‘shimcha  soliq  ob’ektining  paydo  bo‘lishi  hisobiga  nafaqat 
byudjetdagi  yo‘qotishlar  o‘rnining  qoplanishi,  balki  soliq  to‘lovchilarning  qo‘shimcha 
daromadlarga ega bo‘lib, ishlab chiqarish imkoniyatining oshishiga olib keladi. 
Respublikamizda ishlab chiqarishni yuqori o‘sish sur’atlarini ta’minlash, tadbirkorlik 
faoliyatini rag‘batlantirish, aholining real daromadlarini va iste’mol talablarini oshirishda 
muntazam  ravishda  soliq  yukini  kamaytirish  choralarining  keng  qo‘llanilishi  o‘z 
natijalarini  bermoqda.  Ayniqsa,  soliqlar  va  to‘lovlarni  birxillashtirishga  katta  e’tibor 
qaratilishi  soliqqa  tortish  mexanizmlarining  oshkoraligiga,  soliqlarni  hisoblash  va 
to‘lashga 
oid 
korxonalar 
faoliyatini 
soddalashtirishga, 
shuningdek 
soliq 
majburiyatlarining bajarilishini samarali nazorat qilishga yordam beradi.  
Iqtisodiyotni  modernizatsiyalash  va  innovatsion  texnologiyalarni  keng  joriy  etish 
natijasi  o‘laroq  keyingi  yillarda  makroiqtisodiy  barqarorlik  va  iqtisodiy  o‘sish  sur’atlari 
kuzatilmoqda.  Amalga  oshirilgan  byudjet-soliq  siyosati  birinchidan,  iqtisodiyotning 
istiqbolli  soha  va  tarmoqlarini  davlat  tomonidan  Moliyviy  qo‘llab  quvvatlash  tizimida 
muhim  fiskal  omillardan  biri  bo‘lib  xizmat  qilmoqda.  Qolaversa,  amaldagi  faol  ijtimoiy 
siyosat  va  kuchli  ijtimoiy  himoya  tizimlarini  shakllantirishda  davlat  byudjetiga  alohida 
vazifalar yuklatilgan bo‘lib, ushbu vazifalarni samarali ijrosi ta’minlanmoqda.      
O‘zbekiston  Respublikasining  yangi  Soliq  kodeksida  soliqqa  tortish  tamoyillari 
alohida moddada e’tirof etildi: 
«5-modda. Soliq haqidagi qonun hujjatlarining tamoyillari 
1.  Soliq  haqidagi  qonun  hujjatlari  soliq  solishning  majburiyligi,  aniqligi, 
adolatliligi,  soliq  tizimining  yagonaliligi,  soliq  haqidagi  qonun  hujjatlari  oshkoraliligi  va 
soliq prezumtsiyasi tamoyillariga asoslanadi. 
2.  Soliq  haqidagi  qonun  hujjatlarining  qoidalari  ushbu  Kodeks  bilan  o‘rnatilgan 
tamoyillarga zid bo‘lishi mumkin emas».
8
 
Soliq kodeksida qayd etilgan soliq solish tamoyillari 1-jadvalda aks etilgan.  
Soliq  siyosati  kategoriyasini  o‘rganishda  O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidenti 
I.A.Karimovning  asarlarida  soliq  siyosati  borasida  quyidagi  fikrlar  mavjud:  «Soliq 
siyosatining  vazifasi,  bir  tomondan,  byudjet  daromadining  barqaror  safarbarligini 
                                                 
8
 O‘zbekiston Respublikasi yangi tahrirdagi Soliq kodeksi, 5-modda. 2007 

---

 
27 
ta’minlashdan,  ikkinchi  tomondan,  korxonalarni  respublika  uchun  zarur  bo‘lgan 
mahsulotlar ishlab–chiqarishni ko‘paytirishga rag‘batlantirishdan iborat»
9
. 
«Soliq  siyosati  –  har  bir  mamlakatda  ma’lum  vaqtda  belgilangan  kontseptsiya, 
mezon va vazifalar, davlat iqtisodiy va Moliyviy siyosatning asosiy tarkibi. 
Davlatning  soliqqa  tortish  uslublari,  soliq  turlari,  ularni  to‘lash  tartiblarini 
takomillashtirishga bag‘ishlangan  maqsadli tadbirlari, soliq siyosati  iqtisodiy  siyosatning 
umumlashgan ifodasi hisoblanadi».
10