Toshkent moliya instituti «Buxgalteriya hisobi»kafedrasi

3.  Foydali  qazilmalar  qazib  olish  hajmini  kamaytirib  ko‘rsatish. 
Masalan,  kon 
yuzini ochib foydali qazilmalarni olish ishlarida ularni qazib olish hajmini aks ettirmaslik 
yo‘li  bilan  foydali  qazilmalar  hajmi  yashiriladi.  Buning  natijasida  ular  Zaxiralarning 
davlat balansida ham aks ettirilmaydi.  
Bundan tashqari, g‘isht zavodlari ba’zida g‘isht tayyorlashning hisob-kitob hajmini 
kamaytirib  ko‘rsatadilar,  tegishincha,  er  qa’ridan  foydalanganlik  uchun  soliq  solish 
bazasi bo‘lgan sof tushum summasini kamaytiradilar. 
Daryo  qirg‘oqlarini  tozalash,  tekislash  va  mustahkamlash  bilan  shug‘ullanadigan 
ayrim  korxonalar  qum-shag‘al  aralashmasini  chiqarib,  qayta  ishlaydilar,  keyin  esa  er 
qa’ridan  foydalanganlik  uchun  soliqni  to‘lamagan  holda  uni  qurilish  tashkilotlari  yoki 
xususiy  shaxslarga  sotadilar.  Bunda  ular  kichik  biznes  sub’ektlari  bo‘la  turib 
umumbelgilangan  soliqlarni  to‘lashga  o‘tmaydilar.  Ba’zi  fermer  xo‘jaliklari  erlarni 
rejalashtirish,  rekultivatsiya  qilishdan  olingan  g‘isht-cherepitsa  xom  ashyosini  sotadilar 
yoki  g‘isht  ishlab  chiqaruvchi  mikrofirmalar  va  kichik  korxonalarga  ko‘rsatgan 
xizmatlari evaziga tekinga beradilar. Bunda xo‘jaliklar er qa’ridan foydalanganlik uchun 
soliqni to‘lamaydilar. 
4.  Er  qa’ridan  foydalanganlik  uchun  soliqni  hisoblab  chiqarish  uchun  soliq