Toshkent moliya instituti "buxgalteriya hisobi" kafedrasi

 
14.3. Uzoq muddatli investitsiyalar hisobini yuritish tartibi 
Turli mulkchilik shaklidagi korxonalarda qimmatli qog‘ozlarning buxgalteriya 
hisobi bo‘yicha muomalalar yagona (umumiy) tamoyillar asosida amalga oshirilishi 
lozim. 21-son BHMSga muvofiq 0600-“Uzoq muddatli investitsiyalarni hisobga 
oluvchi hisobvaraqlar" schyotida mamlakatimizda va undan tashqarida barpo etilgan 
korxonalarning qimmatli qog‘ozlarga, sho‘’ba, qaram xo‘jalik jamiyatlarning hamda 
chet el sarmoyali korxonalarning nizom kapitali (jamg‘armasi)ga uzoq muddatli 
qo‘yilmalar (investitsiyalar) mavjudligi va harakati to‘g‘risidagi ma’lumot quyidagi 
hisob-varaqalaridan kelib chiqib umumlashtiriladi: 
0610 “Qimmatli qog‘ozlar”; 
0620 “Sho‘’ba xo‘jalik jamiyatlariga investitsiyalar”; 
0630 “Qaram xo‘jalik jamiyatlariga investitsiyalar”; 
0640 “Chet el kapitali mavjud bo‘lgan korxonalarga investitsiyalar”; 
0690 “Boshqa uzoq muddatli investitsiyalar”. 
0610-“Qimmatli qog‘ozlar" schyotida aksiyadorlik jamiyatlarining aktsiyalari, 
obligatsiyalari va boshqa qimmatli qog‘ozlari (ortsion, fyuchers va boshqalar) ga 
uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalarning mavjudligi va harakati aks ettiriladi. 
Qimmatli qog‘ozlar bilan bo‘lgan operatsiyalarni buxgalteriya hisobida aks 
ettirish uchun asos bo‘lib ularga egalik qilish huquqi o‘tganligini tasdiqlovchi 
quyidagi hujjatlar xizmat qiladi:
- oldi-sotdi shartnomasi (barcha qimmatli qog‘ozlar uchun); 
- sertifikatni qabul qilish-topshirish dalolatnomasi (faqat hujjatli qimmatli 
qog‘ozlar uchun); 
- shaxsiy hisobvaraqdan ko‘chirma (egasi yozilgan qimmatli qog‘ozlar reestrni 
yuritish tizimida hisobga olinganda); 
- depo hisobvaraqdan ko‘chirma (qimmatli qog‘ozlar depozitariyga hisobga 

---

259 
olinganda). 
Qimmatli qog‘ozlarning turiga bog‘liq holda egalik qilish huquqining o‘tish 
sanasi, tegishincha ularni buxgalteriya hisobiga qabul qilish sanasi bo‘lib quyidagilar 
hisoblanishi mumkin:
- qabul qilish-topshirish dalolatnomasida ko‘rsatilgan sana; 
- xarid qiluvchining unga reestrni yuritish tizimida ochilgan shaxsiy 
hisobvarag‘idan ko‘chirmada ko‘rsatilgan sana; 
- xarid qiluvchiga qimmatli qog‘ozlar sotuvchi tomonidan saqlashga berilgan 
depozitariyga ochilgan depo hisobvaraqdan ko‘chirmada ko‘rsatilgan sana. 
Qimmatli qog‘ozlarni xarid qilish bo‘yicha barcha xarajatlar ularning xarid 
qiymatiga kiritiladi.