Toshkent moliya instituti «buxgalteriya hisobi, iqtisodiytahlil va audit»

Balansning ko‘rinishi
6
 
2-jadval 
Aktiv 
Passiv 
Mablag‘lar turi va 
ularning joylanishi 
Summa 
Mablag‘lar manbayi va ularning 
taqsimlanishi 
Summa 
Asosiy vositalar 
550000 Ustav kapitali 
500000 
Хom-ashyo va materiallar 200000 Foyda 
145000 
Kassa 
30600 Bank kreditlari 
128000 
Hisob-kitob schyoti 
19400 
Mol yetkazib beruvchi va 
pudratchilar bilan hisoblashishlar 
27000 
JAMI 
800000 
JAMI 
800000 
Misolni ko‘rib chiqayotganda xo‘jalik yurituvchi subyekt mablag‘lari 
xo‘jalik operatsiyalarida qatnashayotganda, o‘zgarmasdan qolmasligiga e’tibor 
beramiz; keyinchalik ular yangi xususiyatga ega bo‘ladilar yoki bir shakldan 
ikkinchi shaklga o‘tadilar. Shuning uchun davr boshiga ko‘rsatilgan dastlabki 
holati katta o‘zgarishlarga duch keladi. Lekin bunda mablag‘lar turining umumiy 
summasi bilan ularning manbalarining umumiy qiymati o‘rtasidagi tenglik hech 
qachon buzilmaydi. 
Birinchi operatsiya. Kassadan xo‘jalik yurituvchi subyekt xodimlariga 
hisobdorlik shartlari bilan 30500 so‘m berildi. Pul berilgandan keyin «Kassa» 
moddasidagi summa 30500 so‘mga kamayadi va 100 (30600-30500) so‘mni tashkil 
qiladi. Shu bilan bir vaqtda pullarning hisobdorlik shartlari bilan berilishi hisobdor 
shaxsning ushbu xo‘jalik yurituvchi subyektga qarzining paydo bo‘lishiga olib keladi. 
Demak, balans aktivida hisobdor shaxsning xo‘jalik yurituvchi subyektga 
bo‘lgan 30500 so‘mlik qarzi aks ettiriladigan «Debitorlar» moddasi paydo bo‘ladi. 
Bunda ushbu operatsiya ta’sir etgan har ikkala balans moddasi ham aktivdir. 
Mazkur xodisadan mablag‘lar aktivining bir moddasidan ikkinchisiga o‘tipshgina 
sodir bo‘ldi. Aktivning jami o‘zgarmaydi va aktiv hamda passiv summalar 
o‘rtasidagi tenglik saqlanib qoladi. Birinchi operatsiyadan keyin balans quyidagi 
ko‘rinishga ega bo‘ladi: 
6
Xolbekov.R.O. “Buxgalteriya hisobi nazriyasi” Darslik.-T.:CHo‘lpon nomidagi nashriyot 
matbaa uyi. 2011.-66 b
. 

---

16