Тошкент молия институти “Банк иши” кафедраси “Банк иши” фани Пул ва банкларнинг назарий асослари Маъруза (2 соат) Мавзу: Пул массаси ва пул агрегатлари

М1

М2

М3

М4 (L)

Тараққий этган мамлакатларда М0 бўйича статистика юритилмайди.

2. Пул агрегатлари ва уларнинг таркиби

М0 – Марказий банк томонидан муомалага чиқарилган барча нақд пуллар

М1 = М0 + дебетли пластик карталар счётидаги пуллар + талаб қилиб олинадиган депозитлар

М2 = М1+ муддатли депозитлар + жамғарма депозитлар

М3 = М2 + депозит сертификатлари + жамғарма сертификатлари

АҚШда пул агрегатлари таркиби

М1 - М0 + талаб қилиб олинадиган депозитлар + йўл чеклари + кредит карточкалари;

М2 - М1 + кичик суммадаги муддатли депозитлар + жамғарма депозитлари + пул бозорининг депозит ҳисобрақамларидаги маблағлар + қисқа муддатли РЕПО битимлари + евродоллардаги депозитлар;

М3 - М2 + йирик суммадаги депозит сертификатлари + молия бозорларида муомалада бўлган ўзаро фондларнинг пул маблағлари + муддатли РЕПО ҳисобарқамлари + евродоллардаги муддатли шартномалар;

L – М3 + давлатнинг қисқа муддатли қимматли қоғозлари + корпоратив қимматли қоғозлар + жамғарма облигациялари + банк акцептлари

2. Пул агрегатлари ва уларнинг таркиби

Ҳозирги кунда АҚШ, Россия, Ўзбекистонда Марказий банк М2 пул агрегатини, Европа Марказий банки М3 пул агрегатини назорат қилади.

Депозит сертификатлари, жамғарма сертификатлари ва давлатнинг қимматли қоғозларига қилинган инвестицияларнинг М3 пул агрегатидаги салмоғи юқори бўлганда Марказий банк М3 пул агрегатини назорат қилади.

Агар нақд пулларнинг пул массаси ҳажмидаги салмоғи юқори бўлса, унда Марказий банк М1 пул агрегатини назорат қилади.

Р.Миллер и Д.Ван-Хузларнинг фикрига кўра, АҚШ ФЗТ томонидан ХХ асрнинг 90-йилларида монетар сиёсатнинг индикатори сифатида М1 пул агрегатидан фойдаланилганлиги муомаладаги нақд пул миқдорининг кўпайганлиги билан изоҳланади: “АҚШда нақд пулларнинг пул сифатида ва М1 пул агрегатининг компоненти сифатидаги аҳамияти ошди. Масалан, 1973 йилда АҚШда одам бошига 325 доллар миқдорида нақд пул тўғри келган бўлса, 1993 йилга келиб бу кўрсаткич 1050 долларга етди. Нақд пулларнинг М1 пул агрегатидаги салмоғи 1960 йилнинг охиридаги 20,5 фоиздан 1992 йилнинг сўнгида 30 фоиздан юқори даражага етди.