|
ПМдб + ПМк - ПМч = ПМдо
Бу ерда: ПМдб, ПМдо - пул маблағларининг давр боши ва охирига қолдиғи;
ПМк-пул маблағлари кирими;
ПМч-пул маблағлари чиқими.
Пул оқимини асосий фаолият бўйича ижобий натижаси молиявий салохиятнинг яхшилигини ифода этади
7-жадвал
Фаолият турлари бўйича пул оқими
т/р
|
Кўрсаткичлар
|
Ўтган йилнинг шу даврида
|
Ҳисобот
даврида
|
Ўзгариши,
+,-
|
Ўсиш даражаси, %
|
Сумма, минг сўм
|
Сал-моғи,%
|
Сумма, минг сўм
|
Сал-моғи,%
|
Сумма, минг сўм
|
Сал-моғи,%
|
1
|
Давр бошига пул маблағлари қолдиғи
|
124.5
|
-
|
171.9
|
-
|
|
|
|
2
|
Пул маблағларининг жами кирими:
|
4828.0
|
100
|
6280.0
|
100
|
1452
|
-
|
130.0
|
|
Шу жумладан фаолият турлари бўйича:
-асосий фаолиятдан
|
3062.0
|
63.4
|
4821.0
|
76.7
|
1759.0
|
13.3
|
157.4
|
|
-инвестицион
|
1260.0
|
26.0
|
889.0
|
14.2
|
-370
|
-11.8
|
175.6
|
|
-молиявий
|
506.0
|
10.6
|
570
|
9.1
|
64
|
-1.6
|
112.6
|
3
|
Пул маблағларининг жами чиқими
|
4780.7
|
100
|
5983.0
|
100
|
-
|
-
|
125.1
|
|
Шу жумладан фаолият турлари бўйича:
-асосий фаолиятдан
|
2180.4
|
45.6
|
3168.0
|
52.9
|
987.6
|
9.2
|
145.3
|
|
-инвестицион
|
1767.2
|
37.0
|
2256.0
|
37.7
|
488.8
|
-2.3
|
127.6
|
|
-молиявий
|
833.1
|
17.4
|
559.0
|
9.4
|
274.1
|
-8.9
|
67.1
|
4
|
Давр охирига пул маблағлари қолдиғи
|
171.9
|
-
|
468.9
|
-
|
297.0
|
|
273.6
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Хулоса: корхонада пул оқимини таҳлилидан шуни қайд этиш лозимки жорий даврда пул оқимининг давр бошига қолдиги 171.6 минг сўмни, пул маблағлари кирими (операцион, инвестицион, молиявий фаолиятдан) 6280 млн сўмни, пул маблағлари чиқими 5983.3 минг сўмни ташкил этган. Пул маблағларининг давр охирига қолдиғи 468.9 млн сўмни ташкил этган. Пул маблағлари кирими ва чиқимида асосий улушни асосий фаолиятдан даромад ва харажатлар, инвестицион фаолиятдан харажатлар ташкил этган.
Тўғри усулда таҳлил этишнинг имкониятлари.Бухгалтерия ҳисоби счетларидаги маълумотлар асосида пул маблағларининг кирими ва чиқимини ҳисоблашни назарда тутади.Яъни, жорий манбаси бухгалтерия ҳисобининг счетлар режасидаги ахборотлар ҳисобланади. Пул маблағлари счетидаги дебит ва кредит айланмалари ҳажми таҳлилнинг зарурий манбаси ҳисобланади.
Барча счетлар бўйича дебет ва кредит айланмалари хажми фаолият турлари бўйича қайта таркибланади.
Тўғри усулда пул маблағларини таҳлил этиш қуйидаги саволларга наиқ жавоб топиш имконини беради2:
-жорий фаолиятдан келадиган пул маблағларини фаолият узлуксизлигини ва режалаштирилган инвестицион фаолиятни таминлашга етарлими ёки етишмаслигини баҳолаш
-молиявий фаолиятдан келадиган пул маблағларининг балансланган сифатига эришиш учун учун канча маблағ
-асосий, инвестицион ва молиявий фаолиятдан харажатлар ва уларнинг келиш манбаларини корхона бўйича жамланган ҳолда баҳолаш
-пул маблағлари кирми ва чиқимининг уларнинг давр охирига қолдиқ суммаларига қай даражада таъсир этишини баҳолаш
-фаолит турлари бўйича пул маблағлари таркибига, ҳар битта фаолият тури бўйича соф пул маблағлари соф кирими (чиқими)ни баҳолашга имкон беради.
Жорий фаолиятдан соф пул маблағлари кирими (чиқими) ижоби йва салбий ҳолатлари кузатилади.
Ижобий ҳолат - корхона фаолиятининг ва келгусидаги ривожланиш стратегиясининг ўз маблағлари ҳисобига тўғри йўлга қўйилганлигидан далолат беради. Инвестицон фаолиятдан пул маблағларининг салбий ҳолати узоқ муддатли активларга инвестиция киритиш ҳолатларида кузатилади. Бу ҳолат жорий давр бўйича харажатларни кўпайтиради ва келгуси даврлар бўйича пул тушумларининг ошишига олиб келувчи ҳолат сифатида баҳоланади, қачончи унинг самарадорлиги ва натижавийлигида стратегик қарорлар тўғри белгиланган бўлса. Молиявий фаолиятдан пул маблағларининг соф ҳаракатида ижобий ҳолат корхонанинг кенгайтирилган фаолиятини ташқи манбалар ҳисобига молиялаштирилаётганлигини билдиради. Юқоридагиларни акс салбий ҳолатни ифода этади.
Пул маблағларини эгри усулдаги таҳлили. Эгри усулда пул маблағларини таҳлил этишнинг ахборот таъминоти сифатида бухгалтерия баланси, методология асоси таҳлилнинг баланс усули ҳисобланади.
Мазкур усулда пул маблағларининг киримида баланс пассиви моддаларининг ўсиши ва актив моддаларнинг камайиши, пул маблағлари чиқимида баланс актив моддаларининг кўпайиши ва пассив моддаларининг камайишини характерлайди.
Пул маблағлари кўпайишида асосий манба жорий давр фойдаси ва амортизация ажратмалари ҳисобланади.
Умумий кўринишда пул маблағлари харакатини, ҳисб – китобини қуйидаги формула асосида топиш мумкин
СПХ = СФ + АА - (ΔА + АА) + (ΔП - СФ)
Бунда:СФ-жорий давр соф фойдаси;
АА- амортизация ажратмалари;
ΔА -активларнинг ўзгариши;
ΔП -пассивларнинг ўзгариши.
1.Жорий фаолиятдан пул маблағларининг соф ҳаракати ҳисоб-китоби:
ПМж.ф. = СФ+ АА - ΔЗ - ΔДМ + (ΔКжамғ. -СФ) + ΔКМ
Бунда: ΔЗ – захираларнинг ўсиши;
ΔДМ - Дебиторлик мажбуриятларининг ўсиши;
ΔКМ -Кредиторлик мажбуриятларининг ўсиши
(ΔКжам. - СФ) – жамғарилган капиталнинг ўсиши (тақсимланмаган фойда ва резерв капиталининг) жорий давр фойдасидан фарқи (фарқ-жорий даврда ишлатилган фойда суммасини характерлайди.
Жорий фаолиятдан соф пул маблағлари харакати:
“+” соф фойда суммаси амаортизация, киримга олинган счетлардаги камайиш, келгуси давр харажатларининг ўсиши, номоддив активларни сотишдан зарарлар, солиқлар бўйича мажбуриятларнинг ортиши қўшилади.
“-” қимматли қағозларни сотишдан тушумлар,аванс тўловлари ортиши, ТМЗ ўсиши, тўловга қабул қилинган счетларнинг камайиши, мажбуриятларнинг камайиши, банк кредитларининг камайиши.
2) Инвестицион фаолиятдан соф пул маблағлари ҳаракати ҳисоб-китоби:
ЧДПи.д. = - (Δ ОТА + АА)
Бунда: Δ ОТА –оборотдан ташқари активлар ўсиши
Инвестицион фаолиятдан соф пул маблағлари харакати:
“+” моддий активлар ва кимматли қағозларни сотишдан пул маблағлари кирими;
“-” моддий активлар ва кимматли қағозларни сотишдан пул маблағлари чиқими;
3.Молиявий фаолиятдан пул маблағлари соф харакати ҳисоб-китоби:
ПМм.ф. = ΔКинв + ΔМу + ΔМқ
Бунда: Δ Кинв – инвестицияланган хусусий капиталнинг ўсиши (сотиб олинган акциялар ва қўшилган капитал суммасига фарқ этувчи устав капитали);
ΔМу – Узоқ муддатли мажбуриятларнинг ўсиши
ΔМқ – қисқа муддатли кредитлар ва қарзлар суммасининг ўсиши
Молиявий фаолиятдан соф пул маблағлари ҳаракати :
“+” оддий акцияларнинг эмиссияси;
“-” қарзларни қоплаш ва дивидендлар тўлови
8-жадвал
Пул оқимининг тўғри усулда таҳлили
№
|
Кўрсаткичлар
|
Жорий давр
|
Ўтган йилнинг шу даври
|
1.
|
Операцион фаолиятдан пул оқими
|
ОФ0
|
ОФ1
|
1.1.
|
Кирим:
|
ОФк
|
ОФк
|
|
Маҳсулот (товар, иш ва хизмат) ларни сотишдан келибтушган пул маблағлари
|
|
|
|
Бошқа тушумлар
|
|
|
|
Жами кирим
|
|
|
1.2.
|
Чиқим:
|
ОФч
|
ОФч
|
|
Материал, товар, иш ва хизматлар учун мол етказиб берувчиларга тўланган пул маблағлари
|
|
|
|
Ходимларга ва улар номидан тўланган пул маблағлари
|
|
|
|
Бошқа чиқимлар
|
|
|
|
Жами чиқим
|
|
|
|
Операцион фаолиятнинг соф кирим, чиқим
|
ОФск/ч
|
ОФск/ч
|
2.
|
Инвестицион фаолиятдан пул оқими
|
ИФ0
|
ИФ1
|
2.1.
|
Кирим
|
ИФк
|
ИФк
|
|
Асосий воситаларни сотиш
|
|
|
|
Номоддий активларни сотиш
|
|
|
|
Узоқ ва қисқа муддатли инвестицияларни сотиб олиш
|
|
|
|
Бошқа киримлар
|
|
|
|
Жами кирим
|
|
|
2.2.
|
Чиқим
|
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
