Toshkent moliya instituti a. V. Vahobov, A. S. Jcvrayev soliqlar va

Зябриков  В.  В.  Налоговое  планирование  как  способ  согласования  ин­

тересов  фирмы  и  государства:  Автореферат  дис.  кан.  экон.  наук.  —  СПб. 

1997.  -   С.  7.

: Пансков  В.  Г.  Налоговое  бремя  в  российской  налоговой  системе  / /   Ф и­

нансы.  —  1998.  №  11.  —  С  20.

’ 0 ‘zbekiston  Respublikasi  Moliya  vazirligi  yillik  hisobot  ma'lumotlari  asosida 

hisoblangan.

---

likasi  Vazirlar  Mahkamasi  huzuridagi  pul-kredit komissiyasi 

tomonidan  naqd  pulda  to'lovlarni  amalga  oshirish  ruxsat 

etilmagan  operatsiyalarni  bajarishga  yo‘l  qo'yadilar,  ular 

ko'pchilik  hollarda  olingan  naqd  pullarni  kassaga  kirim  qil- 

maydilar.

0 ‘zbekiston  Respublikasi  hukumatining  nazorat-kassa 

mashinalarini chakana savdo tizimida qo‘llash va kassa inti- 

zomiga  rioya  etish  xususidagi  bir qator qarorlari va  ko'rsat- 

malari  mavjud  bo'lishiga  qaramasdan,  chakana  savdo 

shoxobchalarida  nazorat-kassa  mashinalarini  to'liq  joriy 

etish  imkoni  bo'lmayapti.  Ayniqsa,  tovarni bevosita ombor- 

xonadan  oladigan  chakana  savdo  korxonalari  bo'yicha  bu 

jarayonni  nazorat  qilish  samarasiz  hisoblanadi.

Keyingi  vaqtlarda  amaliyotda  yirik  sanoat  korxonalari 

tomonidan  pul  mablag'larini  shuba  korxonalari  orqali 

noqonuniy  tarzda  o'zlashtirish  hollari  uchramoqda.  Bunda 

korxona  o'ziga  tegishli  pul  mablag'larining  ma’lum  qismini 

shuba  korxonasining  hisob-raqamiga  o'tkazadi.  O'z  nav- 

batida,  mazkur  shuba  korxonasi  pul  mablag'larini  soxta 

shartnomalar  orqali  xorijiy  davlatlarga  o'tkazib  beradi  yoki 

soxta  kirim-chiqim  hujjatlari  orqali  naqd  pulga  aylantirila- 

di  va  o'zlashtiriladi.

Rivojlanayotgan  mamlakatlarning  ko'pchiligida  hozirga 

qadar barter bitimlarining hisob-kitoblar hajmidagi salmog'i 

yuqoridir.  Bu  holat soliqni to'lamaslik uchun  muhim  zamin 

yaratadi.  O'zbekiston  Respublikasida  korxonalar  va  tash­

kilotlar  o'rtasida  barter  asosida  hisoblashish  amaliyotiga 

chek  qo'yilgan.

O'zbekiston  Respublikasida veksellar muomalasi vaqtin­

chalik  to'xtatilgan,  lekin  Rossiya  Federatsiyasi,  Qozog'is- 

ton,  Ukraina  davlatlarida  veksellar  muomalasi  mavjud 

bo'lib,  u  soliq  to'lovlariga  salbiy  ta’sir  qilmoqda.  Buning 

boisi  shundaki,  veksel  yuridik  shaxslar  o'rtasida  hamda 

yuridik  va  jismoniy  shaxslar  o'rtasida  o'zaro  hisoblashish 

shakli  bo'lib,  ko'pchilik  hollarda  soliqqa  tortish  bazasining 

kamayishiga,  soliqqa  oid  qonunbuzilishlaming  ko'payishiga 

olib  keladi.

Soliqqa  oid  qonunbuzilishlaming  kuchayishi  va  budjet 

daromadlarining  miqdori  o'rtasidagi  ikkiyoqlama  xarakter- 

ga  ega  bo'lgan  bog'liqlik  soliqlardan  ongli  ravishda  bo'yin 

tovlash  holatlariga  ilmiy  asosda  baho  berish  zaruriyatini 

yuzaga  keltiradi.

---