Toshkent moliya instituti a. V. Vahobov, A. S. Jcvrayev soliqlar va

2.2.2-jadval

0 ‘zbekiston  Respublikasi  davlat  budjeti  daromadlari 

tarkibida  egri  soliqlarning  о‘mi1  (foizda)

№

Ko‘rsatkichlar

Yillar

2006-yilda 

2002-yilga 

nisbatan  o‘zga- 

rishi,  punktda

2002 2003 2004 2005 2006 2008

prog.

1.

Davlat  bud­

jeti  daromad­

lari  — jami

100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

X

2.

Shu jumla- 

dan:  —  egri 

soliqlar

46,1

45,6

51,9

54,6 57,8

50,2

+4,1

10 ‘zbekiston  Respublikasi  Moliya  vazirligining  yillik  hisobot  ma'lumotlari  aso­

sida  hisoblangan.

---

qiymat  solig'i  va  aksiz  solig'i  iqtisodiy  konyunkturaning 

o‘zgarishlariga  bevosita  bog'liq  bo‘lmagan  barqaror  daro­

mad  manbalari  hisoblanadi  va  egri  soliqlar  bo'yicha 

tushumlaming  asosiy  qismini  tashkil  etadi.

0 ‘zbekiston  Respublikasi  davlat budjeti  ijtimoiy xarajat­

larini  o‘sish  tendensiyasiga  ega ekanligi  davlat budjeti  daro­

madlari  hajmini  uzluksiz  oshirib borishni  taqozo  qiladi.  Bu 

esa,  qo‘shilgan  qiymat  solig'i,  aksiz  solig‘i  kabi  barqaror 

daromad  manbalarini  budjet  daromadlarining  tarkibidagi 

yuqori  salmog'ini  ta’minlashni  taqozo  qiladi.

Yuqorida  aytib  o‘tilganidek,  to‘g‘ri  va  egri  soliqlar 

yagona  soliq  tizimini  tashkil  etib,  bir-biri  bilan  o‘zaro 

bog'langandir.

Yevropa  mamlakatlarida  egri  soliqlaming  roli  AQSH, 

Yaponiya,  Kanada  va  Avstraliyaga  qaraganda  yuqoridir. 

Yevropa  mamlakatlarida jami  soliq  tushumlarining  hajmida 

egri  soliqlaming  salmog‘i  40  foizdan  yuqori  bo‘lib,  ayrim 

mamlakatlarda  50  foizni  tashkil  etadi.  Mazkur  ko‘rsatkich 

50  foizdan  yuqori  bo‘lgan  mamlakatlar  guruhiga  Meksika, 

Turkiya  va  Koreya  kiradi.  AQSH,  Yaponiya,  Kanada  va 

Avstraliyada  esa  ushbu  ko‘rsatkich  25—30  foizni  tashkil 

qiladi.1

shaxslaming  soliqlari  va  boshqa  majburiy  to‘lovlari  tashkil 

etadi.  Yuridik shaxslar quyidagi umumdavlat hamda  mahal­

liy soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlami to‘laydilar (2.2.1- 

chizma).

Yuridik  shaxslar  soliq  to‘lovchi  boiishi  uchun  yuridik 

shaxs  maqomini  olganidan  tashqari,  albatta  biror  ruxsat 

etilgan  faoliyatdan  daromad  olgan  bo‘lishlari  zarur  yoki 

tovariar  (ish,  xizmatlar)  sotishdan  oborotga  ega  bo‘lishlari 

hamda  statistika  idoralarida,  hokimiyatlardan  ro‘yxatdan 

o‘tgan  (kodga  ega)  bo'lishlari  shart.

Jismoniy  shaxslar  yuridik  shaxs  maqomini  olmagan 

shaxslardir.  Bunday  shaxslaiga  0 ‘zbekiston  Respublikasi 

fuqarolari,  fuqaroligi  bo‘lmaganlar  va  chet  el  mamlakatlari

1 Пансков  В.  П.,  Князев  В.  Г.  Налоги  и  налогообложения.  —  М.:  МЦФЭР, 

2003.  -   с.  57-59.