Toshkent moliya instituti a. V. Vahobov, A. S. Jcvrayev soliqlar va

Respublikasi  Davlat  soliq  qo'mitasi  bilan  kelishilgan  holda  belgilanadi.

Ayrim  rivojlangan  davlatlarda,  masalan,  Fransiyada 

aksizlar  tovarlaming  natural  birligiga  nisbatan  qat’i 

stavkalarda  belgilab  qo'yilgan.  Jumladan,  1  litr  vino  uchun 

aksiz  solig'ining  stavkasi  22  santimni,  1  litr shampan  vinosi 

uchun  55  santimni,  1  litr  pivo  uchun  esa  19,5  santimni 

tashkil  qiladi.1

AQSHda  aksiz soliqlari  Federal  ahamiyatga ega  bo'lgan 

soliq  hisoblanadi.  Lekin  ulaming  davlat  budjeti  daromad­

larining  hajmidagi  salmog'i  nisbatan  kichik.  Aksiz  solig'i 

tamaki  va  alkogolli  mahsulotlarga,  transport  xizmatlariga 

nisbatan joriy  qilingan.  Aksiz  solig'ining  stavkasi  10  foizni 

tashkil  etadi.

Buyuk  Britaniyada  aksiz  soliqlari  egri  soliqlaming  tar­

kibida  salmog'iga  ko'ra qo'shilgan  qiymat  solig'idan  keyin­

gi  o'rinni  egallaydi.  Aksiz  solig'i  yoqilg'i,  alkogol  va  ta­

maki  mahsulotlariga,  transport  vositalari  va  xizmatlariga 

nisbatan joriy qilingan.  Uning stavkalari  10  foizdan  30 foiz- 

gacha  oraliqda  tebranadi.

1 Tohir  Malikov.  Soliqlar  va  soliqqa  tortishning  dolzarb  masalalari.  —  Т.: 

2002.  -   15-b.

---

Germaniyada  aksiz  solig'i  bo'yicha  tushumlarning 

asosiy  qismi  Federal  budjetga  o'tkaziladi,  faqat  pivoga  nis­

batan joriy  qilingan  aksiz  solig'i  bo'yicha  tushumlar  federal 

budjetga  kelib  tushmaydi.  Aksiz  solig'ining stavkalari  tovar- 

larning  noto'g'ri  birligiga  nisbatan  foizlarda  va  «yevro»da 

belgilangan.  Masalan,  sug'urta  bitimlari  bo'yicha  aksiz 

solig'ining  stavkasi  sug'urta  polisi  summasining  12  foiz 

miqdorida  belgilangan.  Shampan  vinosiga  nisbatan  bel­

gilangan  soliq  stavkasi  0,75  litr  uchun  2  yevroni  tashkil 

qiladi.

Rossiya  Federatsiyasida  2001-yilning  1-yanvaridan 

boshlab,  Soliq  kodeksining  2-qismini  kuchga  kiritilishi 

munosabati  bilan  aksizlarni  qo'llash  doirasi  sezilarli  daraja­

da  kengaytirildi,  ya’ni  an'anaviy  aksiz  solig'i  to'lovchilar 

qatoriga  ulgurji  savdo  tashkilotlari  ham  kiritildi.

Rossiya  Federatsiyasida  aksiz  solig'ining  davlat  budjeti 

daromadlarining  manbayi  sifatidagi  roli juda  muhim  bo'lib, 

u aksiz soliqlari bo'yicha tushum  summalarini  Federal bud­

jet  daromadlari  tarkibidagi  salmog'ini  yuqori  ekanligida 

namoyon  bo'ladi.  Masalan,  2003-yilda  aksiz  solig'i  bo'yi­

cha  tushumlarning  Rossiya  Federal  budjeti  daromadlari 

tarkibidagi  salmog'i  9,6  foizni  tashkil  qildi.1

Alkogolli  mahsulot  bo ‘yicha.