Toshkent moliya instituti a. V. Vahobov, A. S. Jcvrayev soliqlar va

3.4.  AKSIZ  SOLIG‘I

Aksiz  solig'ining 

iqtisodiy  mohiyati  va 

budjet  daromadlarida 

tutgan  o‘rni

O'zbekistonda  aksiz  soligAi  1992- 

yilda  qo'shilgan  qiymat  solig‘i 

bilan  birgalikda  oborot  solig‘i  va 

sotuvdan 

olinadigan 

soliqlar

---

mol  tovarlari  bilan toidirishni  rag‘batlantirish  hamda  ishlab 

chiqaruvchilar  va  savdo  tashkilotlarini  o'zaro  munosabat- 

larini  takomillashtirish  chora-tadbirlari  to'g'risida»gi  qaro- 

riga  asosan  «0 ‘zDEUavto»  aksionerlik jamiyatining  ishlab 

chiqarayotgan  avtomobillari  (Lasetti,  Neksiya,  Damas, 

Matiz),  billurdan  qilingan  mahsulotlar,  mebel,  video  va 

audioapparatura  hamda  kumushdan  yasalgan  pichoq  va 

sanchqilarga  hisoblangan  aksiz  soliqlari  ishlab  chiqarishni 

rivojlantirish,  iste’mol  tovarlarining  assortimentini  ko'pay- 

tirish  va  raqobatbardosh  tovariar  ishlab  chiqarish  uchun 

korxonalaming  o'z  ixtiyorlarida  qoldiriladigan  bo'ldi.  Shu­

ning  hisobiga  hozirgi  vaqtda  aksiz  solig'ining  ulushi  davlat 

budjeti  daromadlari  tarkibida  kam  salmoqni  egallamoqda. 

Aksiz  solig'i  to'liq  respublika  budjetining  daromadlar  qis- 

miga  kelib  tushadi  va  uning  soliq  yuki  iste’molchilar  zim- 

masida bo'ladi.

tilganligidan  qat’i  nazar  aksizosti  tovarlami  ishlab  chiqa- 

ruvchi  va  import  qiluvchi  yuridik  va  jismoniy  shaxslar 

hisoblanadi.  Bundan tashqari,  oddiy shirkat  aksiz to'lanadi­

gan  tovarlami  ishlab  chiqaiganda  oddiy  shirkat  shartno- 

masining  oddiy  shirkat  ishlarini  yuritish  zimmasiga  yuk- 

latilgan  sherigi  aksiz  solig'ini  to'lovchi  bo'lib  hisoblanadi.

Soliqqa  tortish  maqsadida  yuridik  shaxslar  deganda 

mulkida,  xo'jalik yuritishida yoki  tezkor boshqaruvida  mol- 

mulki  bo'lgan  va  o'z  majburiyatlari  bo'yicha  ushbu  mol- 

mulk bilan javob beradigan,  shuningdek,  mustaqil balans va 

hisob-kitob  varag'iga ega bo'lgan  alohida  korxonalar  tushu­

niladi.

Soliq  kodeksining  230-moddasiga  ko'ra  quyidagi  ope­

ratsiyalar  aksiz  solig'i  solinadigan  obyekt  hisoblanadi:

1) 

aksiz  to'lanadigan  tovarlami  realizatsiya  qilish,  shu 

jumladan:

—  tovami  sotish  (jo'natish);

—  garov  bilan  ta’minlangan  majburiyat  bajarilmagan 

taqdirda,  garovga  qo'yilgan  aksiz  to'lanadigan  tovarlami 

garovga  qo'yuvchi  tomonidan  topshirish;

—  aksiz  to'lanadigan  tovarlami  bepul  topshirish;

—  aksiz  to'lanadigan  tovarlami  ish  beruvchi  tomonidan 

ish  haqi  hisobiga  yollangan  xodimga  qonun  hujjatlarida