Pul bozorida
mablag* jalb qilish
bo’yicha xarajatlar
Riskni qoplash
va daromad
olish uchun
ustama
“Praym-reyt” stavkasidan farqli ravishda past stavkalar amaliyotda keng qollanila boshlandi. Bu foiz stavkalar bankning mablaglami jalb qilish borasidagi stavkalariga tenglashib qolgan edi. Ushbu stavkalaming joriy qilinishi “praym-reyt” stavkasining bazaviy stavkasi funksiyasini yo‘qolishiga olib keldi.
“Qiymat-foyda” modeli asosida kredit stavkasini o‘matish. AQShda bank amaliyotida tijorat banklarining barcha xarajatlarini va kreditlash faoliyatida yuzaga keladigan risklami qoplay oladigan hamda bank uchun yetarli daromadni ta’minlaydigan kredit bahosi shakllanishining murakkab modellari ishlab chiqilib amaliyotda keng qollanilmoqda. Shunday modellardan biri “Qiymat-foyda’’ modeli hisoblanadi. Bu modelga muvofiq, bank zarur moliyaviy resurslami jalb qilishi, kreditlash amaliyoti xarajatlarini qoplashi va natijada yetarli foydaga erishishi ko‘zda tutiladi.
“Qiymat-foyda” modeli bo^icha kredit foizini belgilash alohida amaliy ko‘rsatkichlar asosida hisob-kitob qilib ko'rsatilgan.
Tijorat banklarida mijozlami toifalarga ajratish va unga mos ravishda kredit bahosini shakllantirish bir qator afzalliklarga ega:
- birinchidan, tijorat banklari yirik mijozlarini kreditlash kichik kredit kreditlarga nisbatan kam xarajatli bo lib, yuqori daromad keltirishni ta’minlaydi;
- ikkinchidan, bankning kichik mijozlari kreditlash amaliyoti xarajatlari oshib, kredit bahosining yuqori shakllanishiga olib keladi.
Shunday ekan, bank mijozlarini pul tushumlariga asosan toifalarga ajratish va ularga mos ravishda kredit bahosini shakllantirish maqsadga muvofiq hisoblanadi.
Mijozlaming moliyaviy holatini tahlil qilish, kredit ta’minoti sifatini baholash, kreditning maqsadi va boshqa omillar tahlili natijasida kredit riski darajasi baholanadi. Foiz stavkalarini belgilash jarayonida muammolar paydo bo Isa, u holda har bir mijoz uchun alohida stavka belgilanishi xususida qaror qilinishi zarur.
Ayrim mamlakatlaming (Singapur, Malayziya) bank amaliyotida ba’zi toifadagi mijozlarga nisbatan past foiz stavkada kreditlar taqdim etiladi. Buning sababi, mijoz olgan kreditidan keladigan daromadidan tashqari boshqa operatsiyalarini bajarish orqali bankka ko‘proq foyda keltiradi. Natijada bank mijoziga kredit berishdan olinadigan daromad pasayishi kuzatiladi, lekin aslida bankning mijoz bilan boladigan boshqa munosabatlaridan oladigan daromadlari uning о‘mini qoplaydi.
Jismoniy shaxslami kreditlash va ularga taklif etilayotgan foiz stavkalarini o‘rganishda Rossiya tajribasiga murojaat qilishni maqsadga muvofiq deb oyiaymiz. Chunki Rossiya tijorat banklari amaliyotida kredit xizmatlari qo‘shimcha tolovlaming joriy qilinishi mijozlaming kreditni qaytarish imkoniyatlarini pasaytirdi va natijada bank kreditlarining qaytmasligiga olib keldi. Shu o'rinda Rossiya bank amaliyotida mavjud koYsatkichni keltirib o^amiz. Rossiya Federatsiyasi Markaziy banki raisi o^nbosari G.Melikyanning ta’kidlashicha, ayrim tijorat banklari kredit portfelida mavjud muammoli kreditlarning 30 foizi aynan bank kreditlari bo'yicha bahoning noto‘g‘ri va yuqori shakllantirilganligi hisobiga yuzaga kelgan66.
Rossiya bank amaliyotida qarz oluvchi mijozlarga kredit bahosini aniq ifodalovchi kredit foiz stavkalarining ijobiy darajasini ta’minlash bo'yicha majburiy tartib ishlab
chiqilgan. Unga muvofiq tijorat banklari jismoniy shaxslarga beradigan kreditlari boyicha foiz stavkalami ijobiy darajasini ta’minlashi va u to‘g‘risidagi malumotlami qarzdorga taqdim etishi talab etiladi. Rossiya Markaziy bankining “Jismoniy shaxslarga taqdim etiladigan kreditlar boyicha samarali foiz stavkalami ta’minlash tartibi to^risida^gi (29.12.2006 yilda qabul qilingan) tartibiga muvofiq, barcha tijorat banklari kreditlar boyicha foiz stavkalarining ijobiy darajasini ta’minlagan holda, o‘z mijozlariga taqdim qila boshladi.
Bobga old savollar
Kredit bahosining mazmun-mohiyati va uning shakllanishini tushuntirib bering.
Banklar faoliyatida kredit maijasi qanday aniqlanadi?
Kredit marjasining darajasi mamlakatda qanday indikator bo lib hisoblanadi?
Kredit marjasiga ta’sir etuvchi omillami sanab bering.
Kredit bahosi qanday hisoblanadi?
Kreditlar boyicha foiz stavkasini hisoblash qanday usullarga bolinadi?
Kreditlar boyicha foizlami to lash shakllarini aytib bering?
Inflyatsiya darajasini hisobga olgan holda kredit foiz stavkalari qanday turlarga ajratiladi?
Bank kredit bahosi qanday funksiyalami bajaradi?
Kredit bahosining taqsimlash funksiyasi mazmun- mohiyatini aytib bering.
Kredit bahosining raglDatlantirish funksiyasi mazmun-mohiyatini aytib bering.
Kredit bahosining tartibga solish funksiyasi mazmun-mohiyatini aytib bering.
Kredit bahosining himoyalash funksiyasi mazmun- mohiyatini aytib bering.
Tijorat banklarida kredit bahosi shakllanishining huquqiy asoslarini aytib bering.
Kredit tizimi rivojlangan mamlakatlarda kredit bahosini belgilashda qanday modellardan keng foydalaniladi?
Antisipativ foiz stavkasida kreditlar bo^icha hisoblangan foizlar mijozlardan davriyligiga ko^ra qanday undiriladi?
Dekursiv foiz stavkasida kreditlar bo^yicha hisoblangan foizlar mijozlardan davriyligiga ko‘ra qanday undiriladi?
Kreditlar bahosi bo^yicha “Qiyrnat plyus” modelining mazmun-mohiyatini aytib bering.
Kreditlar bahosi bo^icha “Baho yetakchiligi” modelining mazmun-mohiyatini aytib bering.
Kreditlar bahosi bo^icha “Qiymat-foyda” modelining mazmun-mohiyatini aytib bering.
Bobga oid testlar Kredit bahosini belgilovchi asosiy omilni ko‘rsating. Kredit miqdori.
Kredit foizi. Kredit muddati.
Kredit ta’minoti. Kredit marjasi nimani anglatadi? Kreditning boshlang'ich foizi va suzib yuruvchi foizi oYtasidagi farq.
Kreditning summasi va uning ta’minoti o^rtasidagi farq. kredit summasi va uni qaytaradigan summasi o^rtasidagi farq.
Bankning krediti bo^icha foiz stavkasi va Markaziy bank qayta moliyalash stavkasi o'rtasidagi farq.
