Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

 
 
12.3. Markaziy bankning pul – kredit siyosati  
 
Markaziy  bank  milliy  valyutaning  barqarorligini  ta’minlash 
maqsadida  mamlaklakatdagi  ijtimoiy-iqtisodiy  jarayonlarni  e’tiborga 
olib o‘zining pul – kredit siyosatini ishlab chiqadi va amalga oshiradi.  
Markaziy  bankning  pul-kredit  siyosati  iqtisodiyotda  pul  massasi 
yoki  foiz  stavkalarining  zarur  darajadagi  me’yorini  ta’minlash, 
iqtisodiyotning  pulga  bo‘lgan  talabini  qondirish  yoki  milliy  valyuta 
kursini xorijiy valyutalarga nisbatan mustahkamlash kabi qator omillar 
nuqtai  nazaridan  turlicha  ko‘rinishda  amalga  oshiriladi.  Shu  jihatdan 
Markaziy bankning restriksion (qattiq) va ekspansion  (yumshoq) pul-
kredit siyosati turlarini keltirish mumkin.  
Restriksion  pul-kredit  siyosatida  iqtisodiyotda  pul  massasi  va 
kredit  operatsiyalar  hajmini  kamaytirish  va  foiz  stavkalarini  oshirish 
bilan bog‘liq tadbirlar amalga oshiriladi. Buning natijasida  milliy iqti-
sodiyotda  kredit,  depozit  va  soliq  stavkalari  oshishi,  ayrim  tadbirlarga 

---

213 
davlat  byudjeti  xarajatlari  qisqarishi  yuz  beradi,  inflyatsiya  darajasi 
jilovlanadi,  mamlakat  to‘lov  balansini  sog‘lomlashtirishga  bo‘lgan 
tadbirlar amalga oshiriladi. 
Ekspansion  pul-kredit  siyosatida  odatda  kreditlash  hajmini  oshi-
rish,  iqtisodiyotda  pul  massasining  oshishi  ustidan  nazoratni  susay-
tirish,  soliq  va  bank  foiz  stavkalarini  pasaytirish  masalalariga  e’tibor 
qaratiladi. 
Markaziy  bankning  pul-kredit  siyosati  restriksion  yoki  ekspan-
sion  bo‘ladimi  u  keng  qamrovli  yoki  selektiv  xarakterga  ega  bo‘lishi 
mumkin.  Keng  qamrovlida  Markaziy  bankning  pul-kredit  siyosati 
mamlakatdagi  barcha  kredit  muassasalari  va  ularning  barcha 
operatsiyalariga joriy etiladi, selektivda esa, pul-kredit siyosati alohida 
olingan tijorat banklar faoliyatida yoki ayrim operatsiyalar uchun tatbiq 
etilishi mumkin. 
Demak,  Markaziy  bankning  pul-kredit  siyosati  usullari  xilma-xil 
bo‘lib,  ularni  joriy  etishda  mamlakatdagi  ijtimoiy-iqtisodiy  holat 
muhim o‘rin tutadi. Masalan, mamlakatda iqtisodiyotning pasayishi va 
ishsizlik darajasi yuqori bo‘lgan sharoitda Markaziy bank arzon pullar