Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

Himoyalash  funksiyasi  orqali  kreditlarning  foizi  tijorat  banki 
mablag‘larini  inflyatsiya  yoki  boshqa  salbiy  ta’sirlardan  himoyalaydi. 
Bunday sharoitda bank operatsiyalari bo‘yicha foizlar va uning darajasi 
ta’sir qiluvchi iqtisodiy omillar ta’siridan kelib chiqib aniqlanadi. 
 
 
10.2. Bank krediti bahosi shakllanishi bo‘yicha xorij tajribasi  
va undan O‘zbekiston amaliyotida ijodiy  
foydalanish imkoniyatlari 
 
Rivojlangan  mamlakatlar  bank  amaliyotida  kredit  bahosini 
shakllantirish  bankning  jalb  qilingan  resurslari  qiymati,  kredit  riski 
darajasi,  kredit  amaliyoti  xarajatlari,  Markaziy  bankning  pul-kredit 
siyosati, kreditga bo‘lgan talab va taklif, raqobat kabi omillar tahliliga 
asoslanadi. Rivojlangan  mamlakatlar bank amaliyotida kredit bahosini 

---

184 
belgilash  turli  bosqichlarda  va  chuqur  tahlillar  asosida  olib  boriladi. 
Chunki  kredit  bahosini  bunday  chuqur  tahlil  qilishdan  asosiy  maqsad 
bank  kredit  operatsiyalarining  samaradorligiga  erishish  va  bankning 
strategik maqsadlarini amalga oshirish hisoblanadi.  
Xorijiy mamlakatlar bank amaliyotida kredit bahosini belgilashda 
bir  qancha  modellar  qo‘llaniladi.  Bu  modellar  bank  faoliyatining 
xususiyatlari,  kreditlash  usullari,  mijozlarni  toifalarga  ajratish  va 
boshqa  jihatlari  asosida  amalga  oshiriladi.  Bizning  adabiyotimizda 
asosan  AQSh  tijorat  banklari  amaliyotida  kredit  bahosini  belgilashda 
foydalaniladigan  metodlar  va  modellarga  to‘xtalib  o‘tamiz.  Kredit 
tizimi  rivojlangan  mamlakatlarda  kredit  bahosini  belgilashda  quyidagi 
modellardan keng foydalaniladi: 
– “Qiymat plyus” modeli;  
– “Baho yetakchiligi” modeli; 
– “Qiymat – foyda” modeli.