Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

 
 
 
X BOB. KREDIT FOIZ STAVKASI VA UNGA TA’SIR 
ETUVCHI OMILLAR    
 
10.1. Kredit bahosi va uning funksiyalari  
 
Kredit  bahosi  kreditorning  ssudadan  foydalanganligi  uchun 
qarzdordan  oladigan  foiz  to‘lovi  yoki  foiz  stavkasi  bo‘lib,  moliya-pul 
bozoridagi talab va taklif asosida  bank tomonidan  o‘rnatiladi
64
. Kredit 
foiz  stavkasining  quyi  va  yuqori  chegarasi  bo‘lib,  uning  yuqori 
chegarasi  kreditdan  foydalanish  natijasida  olinadigan  o‘rtacha  foyda 
miqdoridir.  Kredit  foiz  stavkasining  quyi  chegarasi  bankning  kredit 
berishdan olishi mumkin bo‘lgan minimal foydasi hisoblanadi. Chunki 
foiz  stavkasi  quyi  chegarasining  bo‘lmasligi  mablag‘  egalarining 
mablag‘larni joylashtirishidan manfaatdor bo‘lmasligini anglatadi.  
Banklarda  kredit  bahosi  darajasiga  jalb  qilingan  mablag‘lar 
bahosi,  kredit  amaliyoti  bo‘yicha  bankning  operatsion  xarajatlari, 
kredit  riski  bo‘yicha  ustama  va  bankning  marjasi  ta’sir  ko‘rsatadi. 
Banklar  faoliyatida  kredit  marjasini  ko‘p  uchratish  mumkin.  Iqtisodiy 
adabiyotlarda  kredit  marjasi  bankdan  yoki  kredit  muassasidan  olgan 
kredit  summasi  va  uni  qaytaradigan  summasi  o‘rtasidagi  farqi  sifatida 
ifodalanadi. Marja quyidagi formula bilan aniqlanadi: 
 
Banklarda  kredit  marjasi  ham  yuqoridagi  formula  asosida 
aniqlanadi.  Kredit  marjasining  darajasi  –  bu  mamlakat  bank  indust-
riyasi  va  milliy  iqtisodiyotining  holatini  belgilovchi  o‘ziga  xos  inde-
kator  hisoblanadi.  Chunki  bank  kredit  marjasi  qator  omillar  ta’sirida 
bo‘ladi, xususan: 
- inflyatsiya ideksi; 
- qayta moliyalash stavkasi; 
- likvidlilik; 
- ishsizlik ko‘rsatkichi va boshqalar. 
Kredit  marjasining  darajasi  bank  krediti  bahosining  arzon  yoki 
qimmat  bo‘lishiga  bevosita  ta’sir  qiladi.  Kredit  bahosi  kredit  xizmat-
                                           
64
Борисов А.Б. Большой экономический словарь. M.: Книжний мир, 2006. 860 с. 
Marja= [(baho-tannarx)÷baho] x 100. 

---

181 
larini  ko‘rsatishda  bank  va  mijoz  o‘rtasida  tuzilgan  kredit  shartno-
masiga  muvofiq,  bank  tomonidan  belgilangan  qo‘shimcha  to‘lovlarni 
ham  o‘z  ichiga  oladi.  Mazkur  yondashuv  bo‘yicha  kredit  bahosi 
hisoblanishini quyidagi formulada ifoda etamiz: