Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

aralash shakli ham amal qiladi. Kreditning ushbu shakli uning tovar va 
pul  shaklini  o‘zida  mujassam  etadi.  Bunda  kredit  tovar  yoki  pul 
shaklida berilishi mumkin, uni qaytarishda ham qarzdor olgan kreditini 
pul yoki tovar ko‘rinishida kreditorga qaytarishi mumkin. Aynan mana 
shu  teskari  bog‘liqlik  kreditning  aralash  shaklini  o‘zida  ifoda  etadi. 
Kreditning  ayirboshlash  shakliga  misol  sifatida  tijorat  kreditini 
keltirishimiz  mumkin.  Masalan,  tovar  sotuvchi  yoki  xizmat  ko‘rsa-
tuvchi  tashkilot  sotib  oluvchining  moliyaviy  muammolari  mavjud 
                                           
52
  Деньги,  кредит,  банки:  Учебник  для  вузов/  Под.  ред.  В.А.Щегорцова.  М.:ЮНИТИ  –  ДАНА, 
2005. С. 181. 

---

167 
hollarda  sotilgan  tovarlar  va  xizmatlarga  to‘lovni  kechiktiradi, 
kechiktirilgan  to‘lov  keyinchalik  qo‘shimcha  to‘lov  asosida  amalga 
oshiriladi. Mazkur masala keyingi paragraflarda batafsil ko‘riladi. 
Umuman olganda, yuqoridagilardan ko‘rinib turibdiki, kreditning 
shakllari  xususidagi  turli  fikrlarning  mavjudligi  mazkur  masalalar 
ustida  qator  ilmiy  tadqiqot  ishlari  amalga  oshirishni  davom  ettirish 
zarurligidan dalolat beradi. Shu bilan birga, kreditning shakllari uning 
turlarida yanayam aniqroq namoyon bo‘ladi.  
Xususan,  kreditning  turlari  bo‘yicha  ham  turlicha  qarashlar 
mavjud  bo‘lib,  rossiyalik  ayrim  iqtisodchi  olimlar  kreditning  firmalar 
o‘rtasida  (xo‘jalik)  krediti  (1),  bank  krediti  (2),  fuqarolik  (shaxslar 
o‘rtasidagi) kredit (3), davlat krediti (4), xalqaro kredit (5) va iste’mol 
kreditlari (6) mavjudligini ta’kidlaydilar
53
.  
Rossiyalik  boshqa  iqtisodchi  olimlar  bank  krediti  (1),  xo‘jalik 
(tijorat)  krediti  (2),  davlat  krediti  (3),  xalqaro  kredit  (4),  fuqarolar 
(xususiy, shaxsiy)  kreditlari (5)  mavjudligini e’tirof etishadi
54
.  Yana  bir 
taniqli  iqtisodchi  olim,  professor  O.I.Lavrushin  tahriri  ostida  tayyor-
langan darslikda kreditning bank krediti (1), xo‘jalik (tijorat) krediti (2), 
davlat krediti (3), xalqaro kredit (4), ishlab chiqarish va iste’mol kreditlari 
(5) amal qilishi hamda bulardan tashqari kreditning bevosita va bilvosita, 
namoyon  bo‘luvchi  va  yopiq,  eski  va  yangi,  asosiy  va  qo‘shimcha, 
rivojlangan  va  rivojlanmagan  turlari  mavjudligi  ta’kidlanadi
55
.  Ayrim 
iqtisodchilar  kreditning  bank,  tijorat,  iste’mol,  davlat,  xalqaro  va 
sudxo‘rlik turlari mavjudligi xususidagi fikrlarni bayon etadi
56
.  
Bizning  fikrimizcha,  kreditning  turlarini  aniqlashda  uning 
subyektlari, obyekti va maqsadiga e’tibor qaratilmog‘i lozim.