Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

 
 

---

322 
 
 
 
XIX BOB. VALYUTA TIZIMI VA PULNING XALQARO 
MUNOSABATLARDAGI HARAKATLARI  
 
19.1. Valyuta tizimi va uning elementlari 
 
Xalqaro  valyuta  munosabatlarining  rivojlanishida  mamlakatlar 
o‘rtasida  xalqaro  mehnat  taqsimotining  chuqurlashuvi,  xalqaro  bozor-
larning  paydo  bo‘lishi,  xo‘jalik  yuritishning  xalqaro  tizimini  shaklla-
nishi  va  xalqaro  iqtisodiy  aloqalarning  globallashuvi  hamda  internat-
sionallashuvi asosiy omillardan bo‘lib hisoblanadi. 
Xalqaro valyuta munosabatlari xalqaro ijtimoiy – iqtisodiy muno-
sabatlarni  rivojlanishi  bilan  bevosita  bog‘liq.  Xalqaro  takror  ishlab 
chiqarish va valyuta munosabatlari o‘rtasida bevosita va qarama– qar-
shi aloqa mavjud bo‘lib, ular xalqaro daromadli tovarlar, moliyaviy ka-
pital va xizmatlarni ayirboshlash jarayonida namoyon bo‘ladi. 
Mamlakatlar o‘rtasida valyuta munosabatlarining holati milliy va 
xalqaro  iqtisodiyotning  rivojlanishi,  mamlakatlar  o‘rtasidagi  siyosiy 
muhit, shuningdek, boshqa qator omillar bilan baholanadi. 
Xalqaro  iqtisodiyotning  globallashuvi  va  internatsionallashuvi 
sharoitida  ichki  ishlab  chiqarish  jarayonlar  tashqi  omillarga  bog‘liq 
bo‘lib qoladi. Jumladan, xalqaro ishlab chiqarish, savdo, fan va texnika 
taraqqiyoti,  xorijiy  kapitalning  migratsiyasi  kabi  boshqa  jarayonlar 
valyuta  munosabatlari  orqali  tartibga  solib  boriladi.  Xalqaro  valyuta 
munosabatlarining zaiflashuvi, jahon moliyaviy inqirozlari mahalliy va 
xalqaro  darajadagi  takror  ishlab  chiqarish  jarayoniga  salbiy  tasir 
ko‘rsatadi. 
Mamlakatlar o‘rtasida xalqaro ijtimoiy – iqtisodiy munosabatlar – 
ning  rivojlanishi  xalqaro  valyuta  munosabatlarining  shakllanishi  va 
mazmunan  rivojlanib,  takomillashib  borishiga  zamin  yaratdi.  Bu  o‘z 
navbatida valyuta tizimini shakllanishiga xizmat qildi.