Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

Kredit uyushmalari aktiv operatsiyalari – bu passiv operatsiyalar 
natijasida  shakllantirilgan  moliyaviy  mablag‘larni  tegishli  foydani 
shakllantirish  maqsadida  samarali  maqsadlarga  joylashtirishi  bilan 
bog‘liq  faoliyati  majmuidir.  Kredit  uyushmalari  aktiv  operatsiyalari 

---

299 
iqtisodiy  mohiyatidan  kelib  chiqqan  holda  moddiy  va  nommoddiy 
aktivlarga,  riskli  va  risksiz  aktivlarga,  daromad  keltiradigan  va 
daromad keltirmaydigan aktivlar sifatida guruhlash mumkin. 
Kredit  uyushmalarining  moddiy  aktivlariga  bevosita  qiymat  va 
buyum ko‘rinishida mavjud bo‘lgan aktivlar kiradi. Masalan, kassadagi 
naqd pullar, kreditlar, asosiy vositalar shular jumlasidandir. Nomoddiy 
aktivlarga  kredit  uyushmasini  faoliyatini  tashkil  etish  uchun  sotib 
olingan  dasturiy  mahsullar,  gudvill  va  boshqa  shu  kabilarni  kiritish 
mumkin. 
Ma’lumki,  kredit  muassasalari  tomonidan  amalga  oshirilayotgan 
barcha  operatsiyalarning  asosiy  qismi  bevosita  risk  bilan  bog‘liq. 
Shuningdek,  kredit  uyushmalarining  faoliyati  ham  bundan  holi  emas. 
Shu  jihatdan  ularning  aktiv  operatsiyalari  ham  riskli  va  risksiz  aktiv-
lardan  iboratdir.  Kredit  uyushmalarining  riskli  operatsiyalari  bevosita 
ularning  daromadlarini  shakllantirish  bilan  bog‘liq  operatsiyalari 
jarayonida vujudga kelib, risk darajasi qanchalik yuqori bo‘lsa ularning 
daromadlari hajmi ham shu darajada yuqori bo‘ladi va aksincha. 
Kredit  uyushmalarining  riskli  operatsiyalari  sifatida  berilgan 
kreditlar, investitsiyalar, lizinglar va boshqa shaxslardagi omonatlarini 
keltirish mumkin. Risksiz aktivlar tarkibiga esa kassadagi naqd pullar, 
tijorat  banklaridagi  mablag‘lari,  asosiy  vositalar  va  shunga  o‘xshash 
aktivlarini kiritish maqsadga muvofiqdir. 
Kredit  uyushmalarining  barcha  operatsiyalari  ham  daromad 
keltirmaydi,  shunday  bo‘lsada,  uyushmaning  faoliyatini  tashkil  etish 
maqsadida  ular  daromad  keltirmaydigan  operatsiyalarni  amalga  oshi-
rishga  ham  majburdirlar.  Masalan,  kassadagi  naqd  pul  bilan  bog‘liq 
operatsiyalari,  asosiy  vositalar,  bankdagi  hisobvaraqlaridagi  mablag‘-
larni daromad keltirmaydigan aktivlar sifatida ta’kidlash mumkin.  
Kredit  uyushmalarining  daromad  keltiradigan  aktivlari  tarkibiga 
kreditlar,  investitsiyalar,  lizing  va  boshqa  muassasalarga  qo‘yilgan 
muddatli jamg‘armalarni kiritish mumkin.