Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

 
16.3.3. Kontokorrent operatsiyalari 
 
Banklarning  noa’anaviy  operatsiyalaridan  biri  kontokorrent 
operatsiyalar  hisoblanadi.  Kontokorrent  (overdarft)  operatsiyalarda 
mijozlarning  banklardagi  talab  qilib  olinguncha  saqlanadigan  depozit 
hisobvaraqlari  bo‘yicha  ma’lum  miqdorda  debet  qoldiq  (overdraft) 
qolishiga  ruxsat  beriladi.  Albatta,  bu  iqtisodiy  jarayon  bank  va  mijoz 
o‘rtasida  tegishli  shartnoma  asosida  rasmiylashtiriladi,  kontokorrent 
shartnomasiga  binoan  mijozning  talab  qilib  olinguncha  saqlanadigan 
depozit  hisobvaraqlarida  mablag‘lar  mavjud  bo‘lmagan  holda,  unga 
to‘lovlarni  amalga  oshirish  uchun  tegishli  summani  debet  qoldig‘i 
hisobidan o‘tkazilishiga yo‘l qo‘yiladi.  
Kontokorrent  (overdraft)  operatsiyalarida  mijozning  talab  qilib 
olinguncha  saqlanadigan  depozit  hisobvarag‘ining  aktiv  qismida 
qolgan  qoldiq  asosida  bank  hisobiga  tegishli  foiz  hisoblanadi.  Mijoz 
tomonidan  sotilgan  tovarlar  va  ko‘rsatilgan  xizmatlar  uchun  kelib 
tushgan  mablag‘lar  uning  talab  qilib  olinguncha  saqlanadigan  depozit 
hisobvarag‘i tushishi orqali debet qoldiq (overdraft) summasi yopiladi.  
Shu  tariqa,  bank  va  mijoz  o‘rtasida  tuzilgan  shartnomada 
kelishilgan  muddat  davomida  kontokorrent  (overdraft)  operatsiyasi 
amalga  oshiriladi.  Uning  ishtirokchilari  bank  va  bankning  mijozi 
hisoblanib,  bank  kontokorrent  (overdraft)  shartnomasini  tuzayotganda 
mijozning  moliyaviy  holati,  balansining  likvidligi  va  boshqa 
mezonlariga  alohida  e’tibor  qaratadi.  Bunda  asosan  bank  bilan  uzoq 
yillardan  buyon  hamkorlik  qilib  kelayotgan  va  asosli  to‘lov 
qobiliyatiga  ega  bo‘lgan  hamda  ishonchli  mijozlari  yuqori  mavqiega 
ega bo‘ladi. 

---

289 
Kontokorrent  (overdraft)  operatsiyalarining  qator  afzalliklari 
mavjud bo‘lib, ularning asosiylari quyidagilar hisoblanadi: 
 –  mijozning  qisqa  muddatli  moliyaviy  resurslarga  bo‘lgan 
ehtiyojini ta’minlaydi va qo‘shimcha hujjatlarni rasmiylashtirish uchun 
ketadigan vaqt va moliyaviy mablag‘larni tejash imkoniyatini beradi; 
 –  banklarga  moliyaviy  mablag‘larni  ishonchli  va  samarali 
maqsadlarga  joylashtirish  imkoniyatini  berish  bilan  birga,  qo‘shimcha 
foyda olishga sharoit yaratadi.