Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

 
O‘bekistonda tijorat banklari kapitaliga o‘rnatilgan  
minimal talab darajasi va dinamikasi  
 
Joriy etilgan 
sana 
Tijorat 
banklari uchun 
Chet el kapitali 
ishtirokida 
ochilayotgan 
banklar uchun 
Xususiy banklar 
uchun 
1.01.1998 y. 
1,5 mln. 
AQSh dol. 
ekvivalent. 
5 mln. AQSh dol. 
ekvivalent. 
0,3 mln AQSh dol. 
ekvivalent. 
1.01.2000 y. 
2,5 mln. 
5,0 mln. 
0,3 mln. 
                                           
80
 Каримов И.А. Биздан озод ва обод Ватан қолсин. 2 том. Т.: Ўзбекистон, 1996. 16 – 17 б. 

---

266 
1.01.1999 y. 
2,5 mln. 
5,0 mln. 
1,25 mln. 
1.01.2005 y. 
5,0 mln. 
5,0 mln. 
2,5 mln. 
1.01.2008 y. 
5,0 mln.yevro 
ekvivalent. 
5,0 mln.yevro 
ekvivalent. 
2,5 mln.yevro 
ekvivalent. 
1.01.2011 y. 
10,0 mln. 
5,0 mln. 
5,0 mln. 
1.10.2017 y. 
100 mlrd so‘m 
 
Tijorat  banklari  kapitalining  minimal  miqdoriga  qo‘yilgan  talab 
2007 yil 31 dekabrgacha AQSh dollari ekvivalentida amalga oshirilgan 
bo‘lsa, 2008 yil 1 yanvardan boshlab evro ekvivalentida va 2017 yil 1 
oktyabrdan so‘shmda jamg‘arilishi joriy etildi. Ta’kidlash joizki, tijorat 
banklari  o‘z  faoliyatini  dastlab  boshlayotgan  davrda  kapitalning 
minimal  miqdorini  shakllantirilishi  zarur  bo‘ladi.  Tijorat  banklari 
Markaziy  bankdan  litsenziya  olib,  faoliyatini  boshlagandan  so‘ng  esa 
kapitalning  ushbu  minimal  miqdorini  doimiy  ravishda  oshirib 
borishlari  lozim  bo‘ladi,  kapitalni  oshirishning  asosiy  mezoni  sifatida 
ularning riskka tortilgan aktivlari hisoblanadi.  
Bozor  iqtisodiyoti  sharoitida  tijorat  banklari  aksiyador  mulkchilik 
shaklida  tashkil  etiladi.  Bu  borada  1998  yil  2  oktyabrda  O‘zbekiston 
Respublikasi Prezidentining “Aksiyadorlik – tijorat banklari faoliyatini 
takomillashtirish  chora  –  tadbirlari  to‘g‘risida”  Farmoni  qabul  qilindi. 
Ushbu  farmonga  ko‘ra,  tijorat  banklarini  boshqarishda  aksiyador-
larning va bank Kengashlarining roli oshirildi. Quyidagi rasmda tijorat 
banklari tashkiliy tuzilishining namunaviy ko‘rinishi keltirilgan.  
Aksiyadorlar  umumiy  yig‘ilishi  bankning  oliy  boshqaruv  organi 
hisoblanadi.  Aksiyadorlar  umumiy  yig‘ilishining  mutloq  vakolatiga 
kiruvchi  masalalar  bank  Kengashi  yoki  Boshqaruviga  topshirilmaydi. 
Bank  Kengashining  miqdoriy  tarkibi  ustav  yoki  aksiyadorlar  umumiy 
yig‘ilishi  qaroriga  ko‘ra  belgilanadi.  Aksiyadorlar  soni  500  gacha 
bo‘lgan  ochiq  turdagi  aksiyadorlik  jamiyati  shaklidagi  banklarning 
bank  Kengashi  miqdoriy  tarkibi  kamida  besh  a’zodan,  501  dan  1000 
gacha bo‘lgan banklarda kamida etti a’zodan va 1000 dan ortiq bo‘lgan 
banklarda kamida 9 a’zodan iborat bo‘lishi lozim. 
Yopiq  turdagi  aksiyadorlik  jamiyati  shaklidagi  banklarning  bank 
Kengashi  a’zolari  umumiy  soni  aksiyadorlar  sonidan  qat’i  nazar 
beshtadan kam bo‘lmasligi kerak. 
Tijorat  banklarini  tashkil  qilish  2009  yil  8  oktyabrda  qabul 
qilingan  “Banklarni  ro‘yxatga  olish  va  ular  faoliyatini  litsenziyalash 
tartibi to‘g‘risida”gi Nizom asosida olib boriladi. Mulkchilik shaklidan 

---

267 
qat’iy nazar mamlakatimizdagi barcha tijorat banklari mazkur nizomga 
asosan tashkil etiladi va tugatiladi. 
 
 
 
 
1-rasm. Tijorat banklari tarkibiy tuzilishining namunaviy ko‘rinishi 
 
Tijorat  banklari  faoliyati  uning  boshqaruv  organlari  tomonidan 
amalga oshiriladi. Bankning boshqaruv organi quyidagilar hisoblanadi: 
 aksiyadorlar umumiy yig‘ilishi;