Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

O‘zbekistonda qog‘oz pullar
 
1918 yildan boshlab dastlab Buxoro 
amirligida muomalaga chiqarilgan. Muomalaga chiqarilgan nominali 
20, 60, 100, 200, 300, 500, 1000, 2000, 3000, 5000, va 10000 qog‘oz 
pullar tanga deb atalgan.
1920 yilda Buxoro Sho‘ro qo‘shinlari tomonidan bosib olinib, 
Buxoro amirligi o‘rniga Buxoro Sovet Xalq Respublikasi (BSXR) 
tashkil etiladi. Yangi BSXR da 1920 yilgacha Buxoro amirligi tomoni-
dan chiqarilgan metall va qog‘oz tangalar muomalada bo‘lib keladi, 
hamda ularni bir oz o‘zgartirilgan holda chiqarish, ya’ni sovet sim-

---

18 
volikasi qo‘yilgan holda tanga nomi bilan qog‘oz pullar muomalaga 
chiqarish davom etgan. 1921 yilda BSXR muomalaga yangi, nominali 
rublda ko‘rsatilgan qog‘oz pullarni chiqara boshlaydi. Bu pullar 3000, 
10000 va 20000 rubl nominalda muomalaga chiqarilgan. 
1922 yilda BSXR tomonidan denominatsiya amalga oshirilib, 
pullarning nominali yuzlab marta kamaytirilgan va 1, 5, 10, 25, 100 
rubllik yangi pullar muomalaga chiqarilgan. Ammo ko‘p o‘tmasdan, 
kuchli inflyatsiya natijasida past nominaldagi pul birliklari bozor ehti-
yojlarini qondira olmay qoladi va 1000, 2500 va 5000 rubllik pullar 
bosib chiqarila boshlagan
15
. 
Xulosa qilib aytganda, pulning vujudga kelishi jamiyat ijtimoiy – 
iqtisodiy jarayonlarini rivojlanishi va takomillashib borishi bilan be-
vosita bog‘liq bo‘lib, bularning ichida kishilar o‘rtasida mehnat taqsi-
motining paydo bo‘lishi muhim ahamiyat kasb etadi. Shuningdek, biz 
yashab istiqomat qilayotgan zaminda pullarning vujudga kelishi uning 
tarixi va sivilizatsiyasi juda boy va qadimiy ekanligidan dalolat beradi.
 
 
1.4. Pulning funksiyalari 
Pulning mohiyati uning funksiyalarida yanayam yaqqolroq na-
moyon bo‘ladi. Pul iqtisodiy kategoriya sifatida nechta funksiyani baja-
rishi iqtisodchi olimlar, nazariyachilar va iqtisodchilar o‘rtasida juda 
uzoq davrdan buyon tortishuvlarga sabab bo‘lib kelmoqda.
Iqtisodiyotni markazdan boshqarish sharoitida nashr etilgan 
adabiyotlarda, pul beshta, ya’ni