Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

pul kapitalini jamg‘arish va markazlashuvini jadallash-
tirish
 
funksiyasi yordamida yirik ssuda kapitalini tegishli fondlarda 
jamg‘aradi. Jamg‘armalar yordamida mamlakatlar, hududlar, mintaqa-
lar, qit’alar yoki ayrim kompaniyalarda mablag‘larning markazlashuvi 
ro‘y beradi. Kredit mablag‘larining markazlashuvi hududning iqtiso-
diyoti va moliya – kredit tizimi rivojlangan joylarda yuz beradi. 
Kreditning funksiyalarini to‘laqonli amal qilishida uning 
tamoyillari alohida o‘rin tutadi. Kredit quyidagi tamoyillarni bajaradi: 
– 
muddatlilik tamoyili
(kreditlar kredit shartnomasiga asosan 
ma’lum muddatga beriladi. Mamlakatimiz bank tizimida kreditlar 
muddatiga qarab, qisqa yoki uzoq muddatli kreditlarga guruhlanadi); 
– 
to‘lovlilik tamoyili
 
(kreditor barcha kreditlar uchun tegishli 
to‘lovlarni foiz ko‘rinishida kredit oluvchidan undiradi); 
– 
ta’minlanganlik tamoyili
 
(berilgan kreditlarning barchasi u 
yoki bu darajada tegishli risk bilan bog‘liq bo‘ladi, kreditor ushbu 

---

164 
riskni pasaytirish maqsadida kredit oluvchidan uning ta’minlangan-
ligini talab etadi. Odatda, kreditlar mol – mulklarni garovga qo‘yish, 
sug‘urta polisi va uchinchi shaxslarning kafolat xatlari bilan ta’minla-
nadi); 
– 
qaytarishlik tamoyili
 
(kreditor tomonidan vaqtincha foyda-
lanishga berilgan mablag‘lar tegishli muddatlardan so‘ng to‘liq qayta-
ralishi lozim bo‘ladi); 
– 
maqsadlilik tamoyili
(kreditor berayotgan kredit bo‘yicha 
tuzilgan shartnomada kreditni yo‘naltirilishi lozim bo‘lgan aniq 
maqsadlarni qayd etadi va olingan kreditni shu maqsadga ishlatishi 
belgilab qo‘yiladi).
Xulosa qilib aytganda, kreditning funksiyalari va tamoyillarini 
to‘laqonli amal qilishiga qator omillar ta’sir etadi. Mazkur omillar 
mamlakat bank tizimining holati, milliy iqtisodiyotdagi ijtimoiy – 
iqtisodiy munosabatlari, davlatning ichki va tashqi siyosati natijalari 
sifatida namoyon bo‘ladi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida aynan shu 
munosabat va siyosatlarni samarali jarayonlarini ta’minlanganligi 
kredit funksiyalari va tamoyillarida o‘z aksini topadi.