Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

arzon pullar 
siyosati
ni  qo‘llashi  mumkin.  Bunday  siyosatning  maqsadi  kredit  foiz 
stavkalarini pasaytirish orqali iqtisodiyotga pul taklifi va investitsiyalar 
hajmini  oshirishga  qaratilgan,  bu  albatta  mamlakatda  iqtisodiy  o‘sish 
va  bandlik  darajasini  oshirishga  xizmat  qiladi.  Demak,  iqtisodiyotda 
pul  taklifini  oshishi  kredit  foiz  stavkalarini  pasayishiga  olib  keladi, 
bunday  sharoitda  Markaziy  bank  ko‘pchilik  hollarda  davlatning 
qimmatli  qog‘ozlarini  sotib  olishi,  majburiy  zaxira  normasi  va  qayta 
moliyalash stavkasi (hisob stavkasi) darajasini pasaytirishi lozim. 
Iqtisodiyotda inflyatsiya darajasi yuqori bo‘lgan hollarda Marka-
ziy  bank 
qimmat  pullar  siyosati
ni  qo‘llaydi,  buning  asosiy  maqsadi 
umumiy xarajatlar va umumiy taklifni qisqartirishga qaratiladi. Bunda 
Markaziy  bank  tijorat  banklarning  ortiqcha  pul  mablag‘larini 
sterilizatsiya qilish maqsadida davlatning qimmatli qog‘ozlarini sotadi, 
majburiy zaxira va hisob stavkalari normasini oshiradi. 
Pul  –  kredit  siyosatining  qator  usullari  mavjud  bo‘lib,  ularning 
asosiylari quyidagilardan iborat: 
 –  tijorat  banklariga  nisbatan  o‘rnatilgan  majburiy  zaxira 
siyosati; 
 – tijorat banklarini qayta moliyalash siyosati (hisob stavkasi); 
 – ochiq bozordagi siyosati;  

---

214 
 – valyuta va depozit siyosati. 
Iqtisodiy  adabiyotlarda  va  xalqaro  bank  amaliyotida  Markaziy 
banklarning  pul  –  kredit  siyosati  monetar  siyosat,  monetar  instru-
mentlar tarzida ham yuritiladi. Biroq, Markaziy bankning pul – krediti 
siyosati qanday tarzda yuritilishiga qaramasdan, ularning maqsadi bitta 
masalaga,  ya’ni  mamlakat  milliy  valyutasining  barqarorligini 
ta’minlashga qaratiladi.  
Xalqaro bank amaliyoti va xo‘jalik yuritish tajribasidan ma’lum-
ki, milliy valyuta sotib olish qobiliyatining tushib ketishi iqtisodiyotda 
inflyatsiya darajasining oshishiga va mamlakatda ishsizlik darajasining 
pasayishiga  olib  keladi  va  aksincha.  Ya’ni,  inflyatsiya  darajasining 
pasayishi esa mamlakatda ishsizlik darajasining oshishiga olib keladi.  
Markaziy bank aynan shu iqtisodiy jarayonni milliy iqtisodiyotga 
salbiy  ta’sir  etmaydigan  darajada  ushlab  turish  va  milliy  valyutaning 
barqarorligini  ta’minlash  uchun  pul  –  kredit  siyosati  usullarini  amali-
yotga joriy etadi. 
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining pul – kredit siyo-
sati  “O‘zbekiston  Respublikasi  Markaziy  banki  to‘g‘risida”gi  Qo-
nunning  23  –  moddasiga  binoan  kelgusi  yil  uchun  mamlakat  monetar 
siyosatining asosiy yo‘nalishlari sifatida ishlab chiqiladi.  
Xususan, ushbu siyosat:  
 – iqtisodiy kon’yunkturaning tahlili va istiqbol ko‘rsatkichlarini;  
 –  muomalada  bo‘lgan  pul  massasining  iqtisodiy  jihatdan 
asoslangan chegaralarini;  
 – pul massasi yillik o‘sish sur’atining aniq maqsadli ko‘rsatkich-
larini, shu jumladan, Markaziy bank ichki aktivlarining o‘zgarishini;  
 – valyuta hamda foiz siyosatining asosiy yo‘nalishlarini;  
 – pul – kredit sohasini tartibga solishga doir harakatlarning aniq 
maqsadli asosiy ko‘rsatkichlarini o‘z ichiga oladi.