Toshkent Moliya Instituti 94/21 guruh talabasi Dusmurzayev Ixtiyorning

Toshkent Moliya Instituti

94/21 guruh talabasi Dusmurzayev Ixtiyorning

O’ZBEK TILINI SOHADA QO’LLANILISHI fanidan

MUSTAQIL ISHI

MULOQOT

• Muloqot til vositalari orqali soʽzlashish, muomala jarayonidir. So‗nggi yillarda muloqotga kishilar til orqali bir-biri bilan muomala, aloqa qilishning usuli deb qaralishi ham fikrimizni tasdiqlaydi. Muloqot ogʻzaki va yozma koʻrinishlarga ega boʻladi. Biroq, muloqotning bu ikki koʻrinishi bir-biridan ba‘zi jihatlari bilan farqlanadi. Ogʻzaki muloqot soʽzlovchi gapirib turgan lahzadagina mavjud boʻladi, soʽzlash jarayoni tugashi bilan ogʻzaki muloqot ham tugaydi. Lekin, muloqot ta‘sirida berilgan ma‘lumot, axborot tinglovchi ongida uzoq vaqtgacha saqlanishi, uning xulqiga, qalbiga ta‘sir etishi tabiiy.

Og`zaki muloqot xususiyatlari quyidagilardan iborat:

Og’zaki muloqot tezkorlik bilan amalga oshiriladi
Og’zaki muloqotda gap qurilishini aql nazorat qilib boradi
Og’zaki mulqot, asosan, tahrir imkoniyatlaridan mahrum bo’ladi
Og’zaki muloqotda ellipsisga yo’l qo’yiladi
Pauza ohang, urg’u, imo- ishoralar, mimikalar muhim ahamiyat kasb etadi.
Og’zaki muloqotda talaffuzning ahamiyati katta

Og`zaki muloqot afzalliklari

• 1. Tezlik: Tinglovchilar bilan muloqotga kirishar ekansiz, xabarni jo‗natish va olish oʻrtasida kechikish boʻlmaydi.
• 2. Soʽzlovchi tinglovchilarning shaxsiy e‘tiborini jalb qila olishi kerak: Siz soatlab vaqtingizni eslatma, xat yoki hisobotning rejasini tuzishga ketkazasiz, biroq, qabul qiluvchi yuzaki koʻrib chiqishi yoki uni o‗qimasligi ham mumkin. Garchi siz Shaxsiy mul oqotda oluvchining e‘tiborini koʻproq boshqara olasiz.
• 3. Vaqtni tejaydi: chora oʻsha zahotiyoq koʻrilishi talab etilganda, muloqotni ogʻzaki tarzda olib borish tavsiya etiladi.
• 4. Pulni tejaydi: barcha vaqtning oʽzida birdan koʻproq insonlar bilan muloqot qila olishingiz mumkin va bu tashkilot ichidagi yozma muloqotga qiyoslaganda pul mablagʻlarini tejaydi.
• 5. Lahzalik reaksiya imkonini beradi: bir yoki undan ortiq tinglovchilar bilan soʽzlasharkansiz, savollar tugʻilishi bilan ularga javob berishingiz mumkin. Agar, siz noto‗gʻri soʽz ishlatgan boʻlsangiz yoki xafa qilgan boʻlsangiz yoki tinglovchilarni chalkashtirgan boʻlsangiz, tezda to‗gʻrilashingiz mumkin bo`ladi.
• 6. Noverbal xatti-harakatlar bilan toʻldirilgan: ogʻzaki muloqotni tinglayotgan shaxs soʽzlovchidagi ibora va noverbal xatti-harakatlardan xabarni yaxshiroq tushunishi mumkin.Bu yigʻilishlarda, majlislarda guruhlar bilan muloqot qilayotganda judayam foydalidir.

Og`zaki muloqot afzalliklari
Tezlik
E’tibor
Lahzalik reaksiya
Noverbal xatti-harakatlari
Pul
Vaqt

Og`zaki muloqot cheklovlari

• 1. Dalil yo‗qligi: ogʻzaki muloqotning hech qanday hujjatli dalili boʻlmaydi va aslini olganda, ogʻzaki muloqot ta‘siri tamoman vaqtinchalik boʻladi.
• 2. Uzun xabarlar insoniyat yomon eslab qolishi tufayli bu kabi muloqot turi uchun mos boʻlmaydi.
• 3. Vaqt ketishi: soʻzlovchi va tinglovchi bir-birlaridan yiroqda boʻlsalar yoki uzoq masofada turib gaplashishlari zarur boʻlganda, shaxsiy muloqot qimmat va vaqt ketkazuvchan boʻladi. Hatto,ki, shahar bo‗ylab sayoxat yarim soatlik majlis ham yoʻl qatnovi va ob-havoga bogʻliq ravishda, tong yoki tush paytining asosiy qismini olishi mumkin.
• 4. Masala munozarali boʻlishi to‗gʻri boʻlmaydi.
• 5. Jiddiy ehtiyotkorlikning ehtimoli yo‗q: masala boʻyicha jiddiy o‗y boʻlish imkoni yo‗q, chunki, qabul qiluvchi yuritilgan muloqotga javoban kechiktirib boʻlmaydigan qaror qabul qilishiga to‗gʻri keladi.
• 6. Jismoniy shovqinga moyillik: ogʻzaki xabarning nutqda jismoniy shovqin, kimningdir orada xalaqit berishi yoki shunga oʻxshash sabablar tufayli buzilish ehtimoli koʻproq boʻladi.
• 7. Ogʻzaki xabarlar yozilmas ekan yoki doimiy tasmaning bir qismiga aylantirilmas ekan, ular hech qanday qonuniy dalil boʻlmaydi.

E’tiboringiz uchun raxmat