Тошкент молия институти 21-мавзу. Миллий иқтисодиёт ва унинг макроиқтисодий кўрсаткичлари. Миллий ҳисоблар тизими маърузачи каландаров р

ЯММ (ЯИМ) ҳажмини ҳисоблаб чиқишда фақат пировард маҳсулотлар бозор қиймати ҳисобга олинади, оралиқ маҳсулотлар қиймати эса ҳисобга олинмайди.

Пировард маҳсулот бу унумли ва шахсий истеъмол учун тайёр бўлган ҳамда шу мақсадда сотиб олинадиган товарлардан иборат бўлади.

Ялпи миллий маҳсулот (ЯИМ) ҳажмида оралиқ маҳсулотлар ва ушлаб турилган товарларни сотиш (қайта сотиш) қиймати ҳамда унумсиз ва соф молиявий битимлар суммаси ҳисобга олинмайди.

ЯММ (ЯИМ) ҳажмини аниқлашда унумсиз битимлар ҳисобга олинмайди. Унумсиз битимлар – бу давлат бюджетидан бериладиган трансферт тўловлари (пенсия, нафақа, стипендия), дотациялар, субсидиялар ҳамда пул ва унга тенглаштирилган молиявий активларнинг ҳаракати.

Унумсиз битимлар.

Унумсиз битимлар.

• 
  Соф молиявий битимлар:
  

  - давлат бюджетидан трансферт тўловлари;

  - хусусий трансферт тўловлари;

  - қимматли қоғозлар (акция ва облигация) бўйича амалга оширилган битимлар;

  - пул ва бошқа молиявий активлар айланиши.

• 
  Сотиб олинган (ушлаб турилган) товарларни қайта сотиш.
  

  Соф миллий маҳсулот (СММ) – амортизация ажратмаларидан холи қилинган ялпи миллий маҳсулотдан иборат бўлади.

  ЯММ (ЯИМ) –Амортизация = СММ

Миллий даромад СММ яратишда қатнашган ишлаб чиқариш омиллари эгалари даромадларини акс эттиради. Фақатгина эгри солиқлар иқтисодий ресурс сифатида СММ яратишда қатнашмаганлиги сабабли миллий даромадни ҳисоблашда СММ дан эгри солиқлар суммаси айрилади.

Миллий даромад СММ яратишда қатнашган ишлаб чиқариш омиллари эгалари даромадларини акс эттиради. Фақатгина эгри солиқлар иқтисодий ресурс сифатида СММ яратишда қатнашмаганлиги сабабли миллий даромадни ҳисоблашда СММ дан эгри солиқлар суммаси айрилади.

СММ – бизнесга эгри солиқлар = Миллий даромад

Бизнесга эгри солиқлар ўз ичига қўшилган қиймат солиғи, акциз йиғинлари, импорт божлари, иқтисодий фаолиятнинг монопол турларидан олинадиган солиқларни олади.