Toshkent Kimyo xalqaro universituti

Toshkent Kimyo xalqaro universituti

Mavzu: Ayirish organlarining tuzilishi va uning yoshga xos xususiyatlari

Odamda buyraklar, teri bezlari, upka va ichak chikdruv organidir. Upka karbonat kislota, sup va ba’zi uchuvchan modadlar, masalan, narkoz vaqtida efir va xloroform buglari, alkogol buglari organizmdan upka orqali chikib ketadi. Ichak ba’zi ogir metallarning tuzlarini, shuningdek ut gshgmentlarining uzgarish maqsulotlarini organizmdan chikdrib yuboradi.

Ayirish organlari

Chikaruv organlari modla almashinuvining oxirgi mahsulotlarini organizmdan chikdrib yuborish bilan bir qatorda, organizm ichki muhitining tarkibi va xossalarini doim bir darajada sakqq uchun ahamiyatlidir. Masalan, ular osmoregulyatsiyada, ya’ni organizm ichki muxitining osmotik bosimini doim bir darajada va undagi ionlar tarkibini doimiyligini saqlashda kdtnashadi. Unka alveolalari va teri yuzasidan suv buglanishi gavda temperaturasini iasaytiradi va termoretulyatsiyada qatnashadi.

Chiqaruv organlari

• Chiqaruv organlori orasida yog va sut bezlari alohida urin tutadi. Ular ajratadigan moldalar - teri yogi va sut modda almashinuvining oxirgi mahsulotlari bulmay, ma’lum fiziologik ahamiyatga egadir: sut yangi tugilgan bolalarga ovkdt buladi, teri yogi esa terini moylab turadi. Buyraklar orgaiizmda suv balansini, kislota-ishqor muvozanatini, natriy, kaliy, xlor, fosfor va boshqa mineral moldalar balansini boshk_arishda qatnashadi, ba’zi ximiyaviy birikmalarni sintezlaydi

Chiqaruv organlari

• Buyrak orqali bo‘ylama kesimida buyrak to‘qimalarining buyrak po‘stlog‘i to‘qimasi hamda buyrakning ichki to‘qimalariga bo‘linishi ko‘rinadi, ularnign farqi ni ko‘z bilan ko‘rish mumkin. Buyrakning po‘stlog‘i to‘qimasi bevosita a’zoning kapsulasi ostida yotgan, eni taxminan 8 mm bo‘lgan to‘q qizil rangli qatlamdir. Po‘stlog‘ining rangi mikroskop ostida ko‘rganda, ko‘p sonli mayda buyrak hujayralari tufayli hosil bo‘lganligi ko‘rinadi, ularning har biri kapillyarlar bog‘lamini o‘z ichiga oladi (glomerulus). 

Buyrak

• Buyrak kanallariinng proksimal va distal uchlari, buyrak hujayrasining qismlari maxsus asboblarsiz ko‘rinmasa ham, ular buyrak po‘stlog‘i ichida joylashgan, ularning uzun chiquvchi va kiruvchi segmentlari esa ichki to‘qimalariga chuqur kirib ba’zolar bo‘ladi buyrak po‘stlog‘ining to‘qimasi buyrak ichki to‘qimalari bilan chegaradosh bo‘lib, u 10-12 buyrak piramidalarini hosil qiladi. Piramidaning keng asosi po‘stloq tomoniga qaragan bo‘lib, u yerdan markaziga qarab yo‘naladi (yig‘uvchi tomirlar bog‘lamlari). Buyrak piramidalari orasida, po‘stloq to‘qimasining tasmalari ichki to‘qimaga chuqur kiradi

Buyrak

Buyrak bir juft bo‘lib, bel sohasida qorin bo‘shlig‘i pardasidan tashqarida bel umurtqalarining ikki yonida 12-juft qovurg‘alar oldida joylashgan. O‘ng buyrak chap buyrakka nisbatan 1-1,5 sm pastda joylashgan bo‘lib, uning ustida jigar bor. Buyraklar loviya shaklda bo‘lib, sirti pishiq biriktiruvchi tuzilma bilan qoplangan. Uning atrofida yog‘ bo‘lib, buyrakni silkinishdan, turtkilardan saqlaydi