Toshkent kimyo-texnologiya institiuti "tasdiqlayman"

 

 

GRAMMATIKA: MATN TAHLILI VA TAHRIRI. IKKINCHI DARAJALI 

BO‘LAKLAR. 

 

 

Ma’lum voqelik haqida tasavvur (ma’lumot) beradigan bir yoki bir 

necha  sintaktik  birliklardan  tashkil  topgan  nutqiy  butunlik  matn 

hisoblanadi. 

      

  Matn  tahriri

  -matn  mazmuni  asosida  xat  boshi  (abzas)  jumlalarini 

belgilash,  ortiqcha  va  takror  so‘zlarni  chiqarish,  uslubiy  jihatdan 

ta’sirchan  vositalarini  kiritish,  gaplarni  o‘zgartirish,  fikrning  aniqligi  va 

boyligini ta’minlash. 

Matn  tahlili  -     

matnni  mohiyat  va    qonuniyat  jihatlardan  tekshirish,  o‘rganish  ishi. 

Ma’lumotlarni    ma’lum  nuqtayi  nazardan  o‘rganish.  Matn  tarkibini  belgilash  va  uning 

mohiyatini  tadqiq etish. 

 

Matnni qisqartirish quyidagi yo‘llar bilan amalga oshiriladi: 



 

matnning asosiy fikrini ifodalovchi gaplarni ajrata olish;  



 

gaplardagi uyushiq va ajratilgan bo‘laklarni, kiritma va ilova qurilmalarni qisqartirish; 



 

birikmalarni  ma’nodosh  so‘zlarga,  sodda  yoyiq  gaplarni  yig‘iq  gaplarga,  qo‘shma 

gaplarni sodda gaplarga, ko‘chirma gaplarni o‘zlashtirma gaplarga aylantirish; 



 

matnning  qo‘shimcha  fikr  ifodalovchi  gaplarini,  sintaktik  parallellar  va  takrorlarni 

qisqartirish; 



 

matnni qisqa mazmunli tarkibiy qismlarga ajratish; 



 

birikmali  sifatdosh,  o‘xshatish  va  boshqa  tasviriy  ifodalarni  sodda  va  ixcham  shaklga 

keltirish.