Toshkent kimyo-texnologiya institiuti "tasdiqlayman"

So‘z birikmalariga  insonning tashqi ko‘rinishini ifodalash 

Baland bo‘yli (novcha) yigit 

 

Semiz kishi 

Qora sochli  qiz 

 

Ozg‘in kishi 

Cho‘zinchoq yuzli bola 

 

Ko‘zlari  katta (kichik) 

Dumaloq yuzli amaki 

 

Sochi uzun(kalta) qizcha 

Gavdali kishi  

 

Boyi past( pakana) qariya 

Nozik qiz 

 

Chiroyli qiz 

 

 

FRAZEOLOGIK BIRLIKLARNING TURLARI VA USLUBIY 

XUSUSIYATLARI. 

O‘zbek  tilda  lug‘at  tarkibi  jihatidan  juda  boy  va  rang-barangdir.Tilimizda  mustaqil  leksik 

ma’noga ega bo‘lgan alohida so‘zlardan tashqari, ma’no jihatidan shunday so‘zga teng , ammo ikki va 

undan  ortiq  so‘zning  turg‘un  birikuvidan  tashkil  topgan  frazeologik  birliklar  ham  mavjud.  Ularning 

ma’nolari tarkibidagi so‘zlarning yaxlit ma’nosi asosida yuzaga keladi va inson xotirasida bir butun va 

tayyor  holda  saqlanadi. 

So‘z  birikmalari  va  gaplar  ular  tarkibidagi  so‘zlarning  ko‘chma  ma’nolari  asosida 

yaxlitlanib,  bitta  so‘zga  teng  keladigan  ma’noda  qo‘llanishi  mumkin.  Bunday  birikma  va 

gaplar iboralar deb ataladi. Misollar: 

Mana, endi ko‘zim ochildi. Xaridorning chehrasi ochildi. 

Bolalarning hafsalasi pir bo‘ldi. O‘quvchilarning boshi ko‘kka yetdi. Durdona bilan 

Nafisaning oralaridan qil ham o‘tmaydi. Gapirmadi-lom-mim demadi, toza-yog‘ tushsa 

yalaguday, yuvosh-qo‘y og‘zidan cho‘p olmagan, rahmdil-ko‘ngli bo‘sh, kutdi-ko‘zi to‘rt 

bo‘ldi, qo‘rqdi-esi chiqib ketdi, ko‘p gapirdi-jag‘i ochildi, quvondi - terisiga sig‘may ketdi, 

mazasi qochdi, alamini oldi, aqli kirdi, baloga qoldi, bag‘ri tosh, bel bog‘ladi, gapi bir 

joydan chiqdi, joni halqumiga keldi, kalavaning uchini topdi, ko‘zi tindi, lafzi halol, nomi 

chiqdi, oq-qorani tanidi, tili bir qarich, xo‘rligi keldi, ilonning yog‘ini yalagan, toqatlari toq 

bo‘ldi, kalavaning uchini topdi, arpasini xom o‘rgan, yulduzni benarvon uradigan, tarvuzi 

qo‘ltig‘idan ttishdi, ko‘ziga issiq ko‘rindi, ko‘ngli ko‘tarildi, ko‘ngli to‘ldi va boshq.