Тошкент кимё-технология институти ёқИЛҒи ва органик бирикмалар кимёвий технологияси факультети

Масала:Йиғувчи линза билан тасвир ясаш. Баландлиги ва фокус масофаси бўлган камера линзасидан масофада жойлашган баргнинг (а) Тасвирнинг жойлашган нуқтаси ва ўлчами нимага тенг бўлади?
Ечиш: Биз қўйилган масаланинг батафсил ечиш принципини босқичма босқич амалга оширамиз.

1. 
   Нур диаграмма. 2-расмда баргнинг бир нуқтасидан чиқувчи 1-ва 3-нурларнинг тахминий нур диаграммаси кўрсатилган. Тасвир линзанинг ўнг томонида фокус нуқтанинг ортида ҳосил бўлишини кўрамиз.
   

2-расм.


Юпқа линза ва унинг катталаштириш формулалари. (а) Биз -линза формуласини таҳлилий қўллаб, тасвир жойлашган нуқтани топамиз. Камеранинг йиғувчи линзасида ва га тенг бўлади, ва линза формуласи қуйидагини беради
.
Шундан сўнг, жавобни тескари қийматини олсак,

ёки линза ортида масофада жойлашган.
(б) Катталаштириш эса
,
Демак,
.
Тасвирнинг баландлиги бўлади.


Масала. Обект йиғувчи линзага яқин. Бир обект фоcус масофаси бўлган йиғувчи линзадан масофага қўйилган. Тасвир жойлашган нуқтанинг ва баландлигини (а) ҳисоблаб ва (б) нур диаграммасини қўллаб топинг.
Ечиш: Обект фокал текислик ичида, яъни худди шу тенгсизликдаги каби линзага фокус масофага қараганда яқинроқ жойлашган. Биз дастлаб ва -формулаларни қўллаб таҳлилий ечимга эришамиз ва шундан сўнг обектнинг бир нуқтасидан 1, 2 ва 3 махсус нурлар билан нур диаграммасини қўллаб ҳисоблаш натижаларини тасдиқлаймиз.
(а) га ва га тенг эканлиги берилган, со`нгра
,
ва га тенг.
(Тескари қийматни олишни унутманг!) Тасвир мавҳум бўлганлиги учун манфий бўлади ва линзанинг обект жойлашган томонда жойлашади. Катталаштириш эса
.
Тасвир обектдан уч марта катта ва тўғри бўлади.
Биз (б) 3-расмда кўрсатилган нур диаграммаси (а) қисмдагиги натижаларни тасдиқлайди. Биз обектнинг юқори нуқтасини танлаймиз ва 1-нурни чизамиз. Аммо 2-нурни чизишда бир мунча фикрлаш лозим: агар биз уни нуқтадан ўтадиган қилиб чизсак, бу нотўғри бўлар эди –демак, биз уни шундай чизишимиз керакки, худди у нуқтадан чиқаётгандай бўлсин (штрих чизиқ), в а у линзага тушади, кейин эса бош оптик ўққа параллел тарқалади. Биз линзадан ўтган 1- ва 2- нурларнинг давомларидан штрих чизиқлар чиқарамиз ва бу штрих чизиқлар қаерда кесишишини аниқлаймиз. 3-нур линзанинг оптик марказидан ўтади ва унинг давомидан чиққан штрих чизиқ икки нурники каби нуқтада кесишади.



3-расм. обект йиғувчи линза ва фокус нуқта орасига жойлаштирилса, тасвир мавҳум бўлади.