Тошкент кимё – технология институти

2-MA`RUZA 
POLIMER KOMPOZITSIYALAR TAYYORLASH 
TEXNOLOGIYASI 
Avvalo yuqorida ko`rsatilganga qarab kompozitsiya tarkibini aniqlash lozim, 
undan so`ng tarkibiga kiruvchi xom ashyolarni aralashtiriShga kirishiladi. 
Bundan 
oldin 
zavod 
laboratoriyasida 
PMK 
tarkibiga 
kiruvchi 
komponentlarning texnologik xossalarini aniqlaSh kerak. Buni ayrim paytlarda 
xom aShyoni kiritiShdagi tekShiriSh ko`rsatgichlari deb ataladi. 
Komponentlarning analiziga quyidagilar kiradi: zichlik, sochiluvchanlik 
(sipuchest), granulometrik tarkib, namlik, tabiiy qiyShayiSh burchagi (ugol 
estestvennogo otkosa), sochiliSh zichligi, zichlantirilgan materialning zichligi. 
AralaShtiriSh - texnologik jarayon bo`lib, unda birin-ketin komponentlarni 
qo`ShiSh va ularning xossalarini kerakli tomonga yo`naltiriSh, kompozitsiyani 
gomogenlaShtiriSh. 
AralaShtiriSh asosan ikki yo`naliShda ketadi: makrodarajada, ya`ni 
sochiluvchan yoki qattiq zarrachalarni suyuqlikda aralaShtiriSh va mikrodarajada, 
ya`ni oquvchan holatda aralaShtiriSh. Bu bir xil (odnorodniy) massahosil 
bo`liShiga olib keladi. AralaShtiriSh natijasida kompozitsiyani fizik holatiham 
o`zgariShi mumkin (eriSh, suyuqlaniSh) hamda kimyoviy reaktsiya boriShi uchun 
(polimerni initsiatori yoki qaytaruvchi bilan aralaShtiriSh) Sharoitini yaratib 
beradi. 
AralaShtiriSh lozim bo`lgan komponentlarni holatiga qarab quyidagi usullar 
qo`llaniladi: 
1. 
Sochiluvchan moddalarni aralaShtiriSh; 
2. 
Sochiluvchan yoki suyuq moddalarni aralaShtiriSh; 
3. 
Suyuqliklarni aralaShtiriSh; 
4. 
Polimerlari oquvchan holatda aralaShtiriSh. 
- Sochiluvchan holatdagi moddalarni aralaShtiriSh ko`proq polimerlarga 
pigmentlar beriShda qo`llaniladi (opudrirovanie). Bu protsess ko`proq valts yoki 
ekstruderlarda amalga oShiriladi. quruq holatda aralaShtiriSh maxsus meShalka-
barabanlarda amalga oShiriladi bu to`ldiruvchi va polimer poroShok holatida 
bo`lganda va ikkilamchi xom aShyoni iShlatiShda qo`llaniladi. 
- 
Sochiluvchan 
va 
suyuq 
komponentlarni 
aralaShtiriSh 
ko`proq 
plastifikatorlarni, 
erituvchilarni, 
rang 
beruvchi 
moddalarni 
aralaShtiriShda 
qo`llaniladi. Tayyorlangan kompozitsiya pasta holatida bo`ladi. Bu jarayon, 
aralaShtirilayotgan massa uskunaning devoriga yopiShib qolmasligi uchun maxsus 
aralaShtirgichlarda amalga oShiriladi. 
- 
Polimerlarni oquvchan holatda aralaShtiriSh usulida bir tekisda 
aralaShtiriShsodir bo`ladi, chunki aralaShtiriSh polimerlarning oquvchanlik 
haroratidan sal yuqoriroq haroratlarda olib boriladi. Bu jarayon valtslarda amalga 
oShiriladi. Gomogenzatsiyaga eriShiSh uchun massani bir necha marta val'tslar 

---

16 
oraliqidan o`tkaziSh kerak. Val'tslar oraliqini o`zgartiriSh mumkin. Bu erda 
val'tslarning bir-biriga nisbatan tezligiga (friktsiya) ham e`tibor beriSh kerak.