Тошкент кимё – технология институти

Asosiy adabiyotlar 
1. 
"Osnovi texnologii pererabotki plastmass" pod red. V.N.Kuleznyova i 
V.K.Guseva, Moskva, "Ximiya", 1995 g. s.362-400 
Qo`shimcha adabiyotlar 
2. 
G.A.SHvetsov i dr. "Texnologiya pererabotki plastmass", Moskva, 
"Ximiya", 1988 g. s. 172-227 

---

65 
8-MA`RUZA 
PRESSLASH 
Buyum olish uchun polimer materiallar quyidagi holatda bo`liShi mumkin: 
kukun, granul, tabletka, pasta va boshqaShakllarda. Bunaqangi materiallarga 
buyum Shaklini beriSh uchun unga taShqi bosim ta`sir qilishi kerak, bu orqali 
material buyum Shaklini oladi va zichlanadi. 
Kompression presslashni operatsiyalar bo`yicha sxemasi 
a - press materialini solish; b - qolipni yopish; v - qolipni ochish va buyumni olish. 
1 - itargich; 2 - press-material; 3 - puanson; 4 - matritsa; 5 - buyum. 

---

66 
Presslash - texnologik jarayondir. Bu usul orqali polimer materiallardan 
buyum iShlab chihariladi. Bu usulda bosim ta`sirida material plastik 
deformatsiyaga uchrab, qolip formasini egallaydi. Agar Shakllantirilayotgan 
material isitmasdan turib plastik deformatsiyaga qobiliyatli bo`lsa, unda jarayon 
sovuq formada olib boriladi va u sovuq presslaSh deyiladi. Issiq qolipda shakllash 
issiq presslash deb ataladi. 
Bu usul, agar ShakllaSh uchun presslanayotgan material qovuShqoqligini 
kamaytiriSh lozim bo`lsa yoki ShakllaSh vaqtida choklaniSh reaktsiyasi ketiShi 
uchun unga yuqori harorat ta`sir etiSh kerak bo`lsa qo`llaniladi. Bu keltirilgan 
jarayon bosim ostida ketadi. Issiq presslaSh uskunalarga, moslamalarga qarab 
ular: kompression (to`qri) yoki quyiSh (transferniy) presslaSh deyiladi. 
Shunday qilib, termoreaktiv polimer materiallardan buyum olish, 
materialning plastik deformatsiyalaniShiga asoslangan bo`lib, bu deformatsiya 
bosim va haroratning bir paytda ta`sir etiliShida amalga oShiriladi. Shu bilan bir 
paytda shakllaniShturg’unligi boqlovchini kimyoviy reaktsiyasini choklaniSh 
tufayli vujudga keladi (uch o`lchamli struktura hosil bo`ladi). 
Presslash ko`proq fenol-formaldegidlari, melamin formaldegidlari, epoksid, 
tuyinmagan poliefir smolalari asosida tayyorlangan kompozitsiyadan buyum 
olishda qo`llaniladi.