Toshkent islom universiteti islom tarixi va falsfasi fakulteti dinshunoslik yo’nalishi I

Истамов Озодбек

ZARDUSHTIYLIKNING

VUJUDGA KELISHI

ZARDUSHTIYLIKNING VUJUDGA KELISHI

• ZARDUSHTIYLIK mill. avv.II-I mingyilliklarda Markaziy Osiyoda vujudga kelgan dindir.Bu din ,,vahiy,, orqali e’lon qilingan jahon dinlarining eng qadimiysidir.
• Bu dinning asoschisi Zardusht tug’ulgan va ilk diniyfaoliyatini boshlagan joy hususida 2 xil qarash mavjud:
• Birinchisi-,,g’arb nazaryasi,, bo’lib, unga ko’ra Midiya (hozirgi Eron hududida) Zardushtning vatani va zardushtiylikning ilk tarqalgan joy deyiladi.
• Ikkinchisi- ,,sharq nazaryasi,, bo’lib, unga ko’ra Zardusht vatani va zardushtiylikning tarqalgan joyi Xorazm hisoblanadi.

ZARDUSHTIYLIKNING MUQADDAS KITOBI ,,AVESTO,,

• Zardushtiylik haqida gapirsak gap ko’p, ular haqida biz deyarli malumotga ega- miz. SHuning uchun men ularning muqddas kitobi ,,Avesto,,ning tarkibiy qisimlari bilan tanishtirib, uning qisimlaridan lavhalar keltirmoqchiman.
• Hozirda bizgacha yetib kelgan ,,Avesto,, Beruniyning malumotiga ko’ra aslining 5/2 qismi holos.U ,,Avesto 30 ,,nask,,edi, majusiylar (zardushtiylar) qo’lida 12 ,,nask,, chamasi qoldi,, deb yozadi.

,,AVESTO,,ning tarkibiy qisimlari.

• ,,Avesto,,ning saqlanib qolgan 4 ta kitobi bo’lib, birinchisining nomi ,,Videvdat,,( vi-daevodatam - ,,devlarga qarshi qonun,,) deb ataladi. U 22 bob bo’lib, boblari ,,fragard,, deb nomlangan.
• Ikkinchi kitob ,,Yasna,, deb atalib, Avestoning e’tiborli bo’limi hisoblanadi. Yasna – ,,yaz,,o’zagidan bo’lib, ,,sajda, topinch, namoz,, m’nolarni ifodalaydi. Yasna 72 bobdan iborat bo’lib, boblari ,,ha,haitiy,, deb atalgan.
• Uchunchi kitob ,,Vispered,, deb nomlangan. U 24 bob bo’lib, boblari ,,karde,, deyilgan.
• To’rtinchi kitob ,,Yasht,,(gimn) bo’lib, u 22 bobdan iborat.

,,Ashah- Haqiyqat madadi bilan har bir hilqat ikki jahon sirlaridan ogoh bo’lishlari shart. ,,Yetti buyuk qasida,,

,,Biz olamu odam tirikligini yangilovchi va sening bo’lmish ahuraviylar bilan birga yashomoqni istaymiz,, ,,Yasna,, 30-hot.

BUY

• ,,Ey, ulviy olamning urug’-asosi,bunyodi,,. ,,Iptidoda yozib qo’llarim bilan senga namoz keltiramen… ,,Haqiyqatni va ezgu niyatni yangi etiqod qo’shig’I deb qabul ayladim ,, ,,Yasna,, 28- hot.

DEV

• ,,Iptidoda bu ikki tug’ishgan nomzodlar andisha, kalom va amalda biri- ezgulik, birisi yomonlik o’zaro suhbat quradilar,, ,,Yasna,, 30-hot.

ER-HOTIN

• ,,Har bir er va ayol o’zi durust va yaxshi deb bilgan narsasiga amal qilishlari va boshqalarni ham ogohlantirishlari hamda ular ham o’sha narsaga amal qilishlari kerak,, ,,Yetti buyuk yasht,,

HAVF

• ,, O’shanda sen unga (odamzodga) yo’l tanlash ozodligini inom etding, toki Haqiyqat rahbariga yohud Yolg’on sarvariga itoat aylasin,, ,,Yasna,, 31-hot.

HAYOT: ,,Porlaguvchi oppoq kumushdek odamlarni yo’q ko’lankasi. Koinotning kengliklaridan yelib borar yildirim kabi,, ,,Mehr yasht,,

KOPSAT

• Tiriklikka darmon baxsh etuvchi malhamni menga oshkor aylagil izn bergil ilohiy kalom va Ezgu Niyat sening irodangni muvofiq istalgan kimsaga yuz ko’rsatsin,, ,,Yasna,, 44-hot.

MITRA

• Meni nechun yaratding? Kim meni ato ayladi? G’azab va adovat ,qabihlik va gustonlik, ezgulik va tubanlik meni butkul qurshab olganlar,, ,,Yasna,,28-hot.

OYQIZ: ,,Darhqiyqat go’zal uning qo’llari,, ,,Ardvisur Yasht,,

QUYOSH

• ,,Ahura Mazda ato qilgan yaxshi suvlarga ibodat va olqish, kuch-qudrat tilayman, pokiza va tavfiqli Ardvisura suvlariga,, ,,Ardvisur Yasht,,.