Toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti

1 – jadval.

Tugundagi suv sarflari hisobi

Tugunlar	Bo’laklar		Solishtirma suv sarfi l/s pm	Yo‘ldosh suv sarfi l/s	Tugun suv sarfi l/s	Yirik suv iste’molchisi		Tugundagi umumiy suv sarfi l/s
	Belgisi	Uzunligi, m				nomi	Talabi l/s
1	2	3	4	5	6	7	8	9
1	1-2	410	qsol = 0,00825	3,38	6,07	Sanoat korxona ФХ1 ФХ2	3,86 0,04 0,04	6,07
	1-6	620		5,12
	1-7	440		3,63
2	2-1	410		3,38	3,58			7,44
	2-8	460		3,79
3	3-4	600		4,95	6,31			6,35
	3-7	430		3,55
	3-8	500		4,12
4	4-3	600		4,95	5,03			5,07
	4-5	620		5,12
5	5-4	620		5,12	5,04			5,04
	5-6	600		4,95
6	6-5	620		5,12	5,04			5,04
	6-1	600		4,95
7	7-1	440		3,63	3,59			3,59
	7-3	430		3,55
8	8-2	460		3,79	3,96			3,98
	8-3	500		4,12
JAMI:								42,58

Tugun suv sarflari qiymatlarini hisob sxemasiga kiritamiz (3-rasm).

Tugun suv sarflari hisob sxemasiga kiritilgandan so‘ng suvni tarmoq bo‘laklari bo‘ylab taxminiy tarqatishni amalga oshiramiz.

Bunda quyidagi asosiy shartlar bajarilishi zarur: Asosiy suv oqimi iloji boricha bosh yo‘nalish bo‘yicha yo‘naltirilishi kerak va parallel tomonlardagi quvurlar diametrlari taxminan o‘zaro teng bo‘lishi zarur.

2. Tugunga oqib kelayotgan suv sarflari yig‘indisi tugundan olinayotgan va undan oqib ketayotgan suv sarflari yig‘indisiga teng bo‘lishi zarur:

Dastlab tarqatilgan taxminiy suv sarflari bo‘yicha turli materiallardan tayyorlangan quvurlar diametrlari shu quvurlardagi suvning oqish tezligiga iqtisodiy jihatdan mos holda tanlanadi.

2-jadval.

E=1,0 iqtisodiy omilga mos keluvchi turli materiallardan tayyorlangan quvurlar uchun iqtisodiy suv sarflari

Quvur diametri	Quvur materiali
	Po’lat	Cho’yan	Plastmassa
1	2	3	4
80	5,2-7,3	-	1,4-2,4
100	7,3-10,6	4,0-6,6	2,4-4,0
125	10,6-15,1	6,6-10,6	4,0-6,4
150	15,1-19,8	10,6-17,8	6,4-12,0
175	19,8-26,5	-	-
200	26,5-42	17,8-32,3	12,0-28,3
250	42-65	32,3-51,8	28,3-45,3

QMQ 2.04.02-97 ga asosan o‘t o‘chirish vodoprovodlari bilan birlashtirilgan qishloq aholi punkti vodoprovodlarda quvurlar diametrlari kamida 75 mm deb qabul qilinadi.

2-rasm. Masofa va tugunlar sxemasi.

Maksimal – xo‘jalik suv iste’moli holati uchun tarmoq gidravlik hisobi sxemasi (yo‘lak rezervuarli sxema). 2-rasm

Tanlangan diametr va suv sarflari bo‘yicha F.A. Shevelev jadvalidan solishtirma bosim isroflari (1000i) aniqlanadi.

Hisob – kitob jadval usulida (1 – jadval) va sxemada (2 - rasm) olib boriladi.

Har bir bo‘lakdagi bosim isroflari h = 1000i*l_bo’lak formulasi bo‘yicha topiladi. Bunda 1-bo‘lak uzunligi.

So‘ngra har bir halqa uchun gidravlik muvozanat h = 0 sharti bo‘yicha tekshirib ko‘riladi, ya’ni suv soat strelkasi yo‘nalishi bo‘yicha yo‘nalgan bo‘laklardagi bosim isroflari yig‘indisi suv soat strelkasi yo‘nalashiga qarshi yo‘nalgan bo‘laklardagi bosim isroflari yig‘indisiga teng bo‘lishi zarur. Buning uchun halqa bo‘yicha bosim isroflari algebraik yig‘indisi h aniqlanadi. Amaliy hisoblarda h  0,5 m bo‘lishi zarur.

Dastlabki suv sarflarini tarqatish taxminiy bo‘lgani uchun h qiymati darrov talab etilgan doirada bo‘lmasligi mumkin. Shu sababli haqiqiy qiymatga yaqin bo‘lgan suv sarflarini topish maqsadida dastlabki taxminiy suv sarflari bo‘lagiga tuzatish kiritiladi.

Tuzatma suv sarfi miqdori M.M. Andriashev formulasi bo‘yicha topiladi:

q = h*q_o’rt/2  h;

bunda: h –hаlqа bo‘yicha bosim isroflari algebraik yig‘indisi, m

q_o’rt – halqa bo‘laklari bo‘yicha o‘rtacha suv sarfi, l/s

 h – halqa bo‘yicha bosim isroflari arifmetik yig‘indisi.

Tuzatma suv sarfining musbat (+) ishorasi suv soat strelkasi yo‘nalishi bo‘yicha yo‘nalgan bo‘laklarda suv ortiqcha berilayotganini, soat strelkasi yo‘nalishiga qarshi yo‘nalgan bo‘laklarda esa yetishmovchilik borligini bildiradi. Manfiy ( - ) ishora esa buning aksini anglatadi.

Yuqoridagilarga asosan har bir halqaga tuzatma suv sarfii kiritiladi. Halqalar o‘rtasidagi bo‘laklarda esa qo‘shni хаlqаlarning tuzatma suv sarflari hisobga olinadi. Buning uchun o‘rta bo‘laklardagi tuzatma suv sarflari o‘z ishoralari bo‘yicha o‘tkaziladi.

Yangi tuzatilgan suv sarflari bo‘yicha qaytadan 1000i, h, h qiymatlari aniqlanadi va bu amal har bir halqa bo‘yicha h  0,5 bo‘lgunga qadar takrorlanadi.

3 – jadval

Maksimal – xo‘jalik suv iste’moli holati uchun vodoprovod tarmog‘ining gidravlik hisobi jadvali

Halqa №№	Bo‘lak nomi	Uzunligi, km	Quvur diametri, mm	Suv sarfini dastlabki tarqatish				Tuzatma suv sarfi, l/s			Tuzatishning birinchi bosqichi
				Suv sarfi q, l/s	Solishtirma bosim isrofi, 1000i	Bosim isrofi, h,m	Tezlik, m/s V	Berilgan halqada	O‘rtadagi bo‘lakda	Umumiy Δq	l/s q	1000i	H, м	V m/s
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15
I	1 – 2 2 – 8 8 – 3 3 –7 17–1	0,41 0,46 0,50 0,43 0,44	200 150 125 125 150	15,51 8,07 4,04 4,41 8,0	2,29 2,85 2,05 2,33 2,81	-0,939 -1,311 -1,025 +1,00 +1,23	0,48 0,44 0,32 0,34 0,44	-0,75 -0,75 -0,75 +0,75 +0,75	+0,55 +0,55	-0,75 -0,75 -0,75 +1,3 +1,3	14,76 7,32 3,34 5,71 9,3	2,1 2,4 1,44 3,71 3,6	-0,86 -1,10 -0,72 +1,6 +1,58	0,46 0,4 0,27 0,45 0,51
Δh = -1,038 Δh = +0,5
Δq = 2,75  7,82 / 2  14,91 = +0,71
II	1 – 7 7 – 3 3 – 4 4 – 5 5 – 6 6 – 1	0,44 0,43 0,60 0,62 0,60 0,62	150 125 100 100 150 200	8,0 4,41 2,15 2,92 7,96 13,0	2,81 2,33 1,85 3,28 2,79 1,67	-1,236 -1,001 -1,11 +2,03 +1,67 +1,03	0,44 0,34 0,26 0,36 0,43 0,40	+0,55 +0,55 +0,55 -0,55 -0,55 -0,55	+0,75 +0,75	+1,3 +1,3 +0,55 -0,55 -0,55 -0,55	9,3 5,71 2,7 2,37 7,41 12,45	3,6 3,71 2,86 2,25 2,45 1,54	-1,584 -1,6 -1,7 +1,55 +1,64 +1,25	0,51 0,45 0,33 0,3 0,4 0,38
Δh = +0,84 Δh = -0,44

Mustaqil ishni qabul qilish tartibi va baholash.

Mustaqil ishni bajarish maksimal 10 ball bilan baholanadi, o‘tish ball 5,5 ball. Talaba tavsiya qilingan mavzular bo‘yicha og‘zaki yoki test savollarga javob beradi. 10 ta test savoliga 1 balldan to‘g‘ri javobga yoki 4 ta og‘zaki savolga 2,5 ball to‘g‘ri javobga qo‘yiladi. Qabul qilingan test savollariga javoblar kafedrada saqlanadi.

Talabalari uchun test savollari:
1. Suv ta’minotining qanaqa asosiy sxemalarini bilasiz .

1. 
   kanaldan suv olish sxemasi
   
2. 
   yer ostidan va yer ustidan suv olish inshootlari sxemasi
   
3. 
   shaxtali va quvurli quduqdan suv olish sxemasi
   

D. Buloq suvlarini olish sxemasi
2. Suv iste’molini hisoblash uchun qanday ma‘lumotlarga ega bo‘lish kerak.

1. 
   suv iste’molchining sonini bilish kerak
   
2. 
   suv iste’moli me’yorini bilish kerak
   
3. 
   suv iste’moli me’yorini va iste’molchilar sonini bilish kerak
   

D. aholi sonini
3. Suv iste’moli me’yori deb nimaga aytiladi.

1. 
   poselkadagi iste’molchilarning bir soatlik iste’moliga
   
2. 
   bir iste’molchining bir soatlik iste’moliga
   
3. 
   bir iste’molchi uchun vaqt birligi ichida ( sutkada ) talab qilinadigan suv miqdoriga
   

D. korxona uchun sutkada talab qilinadigan suv miqdori
4.Sutkali suv iste’moli qanday hisoblanadi.

1. 
   Qsut =Nxic*P
   
2. 
   Qsut =N*Т*3.6
   
3. 
   sut =q*h*Т*3.6
   
4. 
   Qsut = No’rt*P
   

5. Suv iste’molining pog‘onali grafigi nima uchun tuziladi.

А. NS ni vaqtini aniqlash uchun

В. Ortiqcha va yetishmovchi suvni aniqlash uchun

С. hisobiy suv sarfini aniqlash va NS ni vaqtini to‘g‘ri belgilash

uchun

D. bosimli suv minorasini hajmini aniqlash uchun
6. Yer osti suvlarini olish inshootlarining turlari

А. quvurli quduq, shaxtali quduq, gorizontal suv olish inshooti,

nursimon suv olish inshooti, kaptaj kameralari

В. quvurli quduq, o‘zanli suv olish inshootlari, qirg‘oq turdagi suv olish inshooti,

cho‘michsimon suv olish inshooti

С. O‘zan va qirg‘oq turidagi suv olish inshooti

D. kaptaj kameralar
7. Ichimlik suvining sifati qanday bo‘lmog‘i kerak.

A. O‘zDst 950: 2000 bo‘yicha

В. SNIP 2.04 .02.-v4 bo‘yicha

S. T k 7+12 S, chuchuk suv

D. loyqa miqdori 1mg / l gacha
8. Ichimlik suvining ruxsat etilgan mineralizatsiyasi.

A. 0,5g/l gacha

B. 1000mg/l gacha

S. 1,5 mg/l gacha

D. 1,5m/l
9. Ichimlik suv uchun ruxsat etilgan qattiqlik.

А. 10 mg ekv/l gacha

B. 7 mg ekv /l gacha

S. 5 mg ekv /l gacha

D. 10 mg ekv /l
10. Ichimlik suvining kolindeksi.

A. ›5 -10

B. ‹3

S. =1

D. ‹10
11. Suvni zararsizlantirish usullari.

A. xlorlash, koagulyant yordamida ishlov berish

B. xlorlash, bakteritsid nurlantirish, ozonlash

S. bakteritsid nurlantirish

D. ozonlash, bakteritsid nurlantirish
12. Vodoprovod tarmog‘i qanday trassalarga bo‘linadi.

A. tarmoq suv iste’molchilarning joylashgan o‘rni, trassa yo‘lidagi tabiiy va sun’iy to‘siqlarning mavjudligi, joyning relyefi va boshqa injenerlik kommunikatsiya joylashishiga bog‘liq, asosan halqasimon tarmoqlari qo‘llaniladi

B. asosan (ko‘pincha. shoxsimon tarmoqlarga bo‘linadi, chunki iqdisodiy qulay

S. tarmoq iqtisodiy trassalarga bo‘linadi vodoprovod tarmo‘ining turi katta rol o‘ynamaydi

D. qishloq xo‘jaligi suv taminoti sistemalarida shoxsimon tarmoqlar

qo‘llaniladi

13. Gidravlik hisob uchun nima qilinadi.

A. quvurning iqtisodiy jihatdan qulay diametri va uchastka uzunligini topish uchun

B. quvurning iqtisodiy jihatdan qulay diametri xar bir uchastkadagi

bosim isrofini, tarmoq bo’yicha umumiy bosim isrofini , ruxsat

etilgan tezliklarda, tugunlarda erkin bosim va pezometrik sathlarini topish uchun

S. quvurning diametri va uchastkadagi suv isrofini topish uchun

D. uchastkalardagi bosim isrofini va quvurlarning qulay

diametrlarini aniqlash uchun

14. Vodoprovot quvurlarida ruxsat etilgan bosim.

A. 20 dan 65m gacha

B. 10dan 60 m gacha

C. 12dan 82m gacha

D. 7 dan 40m gacha
15. Vodoprovod tarmog‘ini hisobiy suv sarfini aniqlash.

А. Qmax = qo’r * К soat , jadval bo‘yicha

В. Qmax = Qsut/24

C. jadval bo‘yicha

D. Qmax = qo’r*Кsoat
16. Tashqaridan o‘t o‘chirish me’yori nimaga bog‘liq.

A. aholi soni, binolar qavatiga

B. binolarning o’tga chidamliligi va bir vaqtda sodir bo‘ladigan yong‘inlar soniga

C. bino hajmi va aholi soniga

D. bino hajmiga
17. Parma quduqlardagi suvning pasayishi miqdori qanday aniqlanadi.

А. S = Qsut/ qsol

В. S = qns1/ qsol

C. S = qmax/qo’r

D. S = qns1/qo’r
18. Qaysi tog‘ jinslari suv o‘tkazuvchanlik xususiyatga ega.

A. shag‘al, loy, bo‘z tuproq

B. loy, soz tuproq, qum

C. shag‘al, qum, shag‘al tosh, qum tosh

D. loy, qum
19. Mukammal quduq deb nima tushuniladi.

A. chuqurligi 100 m dan katta quduq

B. bosimli grunt suvlarini oluvchi quduq

C. suv qatlamini oxirigacha parmalangan- quduq

D. H > 500m da
20. Mukammal quduqning debyuti nimaga bog‘liq.

A. suvli qatlam qalinligi, filtr uzunligiga

B. tasir radiusi suvli qatlam qalinligiga, quduq radiusiga

C. suvli qatlamdagi tog‘ jinsining filtratsiya koeffitsientiga

D. filtrasiya koeffitsient
21. Yer osti suvini olishda filtrning qaysi turlarini bilasiz

A. turli, teshikchali fil’tr

B. teshikchali tirqishli, shag‘alli

C. turli, teshikchali, shag‘alli, gravitasiyali

D. tezkor filtr
22. Yer usti manbalariga nimalar kiradi.

A. daryo, kanal, suv ombori

B. daryo, suv ombori, artizyan quduq

C. kanal, ko‘l, buloq

D. quduqlar , grunt suvlari
23. Qaysi yer osti manbalarini bilasiz.

A. daryo, ko‘l, suv ombori

B. yer osti suv oqimlari suv omborlari

S. yer usti oqimlari, buloqlar, artezian suvlar

D. buloqlar
24. "Suvli qatlam" tushunchasi.

A. statik suv sathi joylashgan gorizont

B. tarkibida suv bo‘lgan qatlam

C. nasos agregati joylashgan qatlam

D. qumli qatlam
25. Filtrning ishchi qismi suvli qatlam qalinligidan katta bo‘lishi mumkinmi.

A. xa

B. xa, agarda o‘rtacha zarrachali qum bo‘lsa

C. yo‘q

D. xa, mayda donali kam bo‘lsa
26. Ichimlik suvining kolindeksi deganda nima tushunasiz.

A. 1litr suvdagi ichak qalamchalar soni

B. 1litr suvdagi tuzlarning umumiy miqdori

C. 3 tadan kam ichak qalamchalari bo’lgan suv miqdori

D. loyqa miqdori
27. Suv taminotida qo‘llaniladigan koagulyantlarning asosiy turlari.

A. FeCL, FeSO4. 7H2O, HCL

B. AL (SO4 )3. 18H20 : CASO3

C. AL2(SO4)3.18H20: Fe SO4 .7H20, Fe cl3

D. FeSO4 *7H20
28. Ichimlik suvidagi qoldiq xlor miqdori.

A. suvning sifatiga bog‘liq

B. 0,7 –10mg/l

C. 0.3-0.5 mg/l

D. 0
29. Notekislik koyeffitsientini topish usullari.

A. pog‘onasimon grafik va K amax •bmax formulasi yordamida

B. K=Pmax/ Po‘r sut kalik, formulasi yordamida

C. Sutkali suv sarfini topish jadvalidan

D. integral grafikdan
30. Shaxtali quduqni qo‘llash shartlari.

A. 50m dan katta chuqurlikdagi artezyan suvlarni olishda

B. o‘zan osti suvlarini olishda

C. chuqurligi 20mdan katta bo‘lgan grunt suvlarini olishda

D.100mdan katta chuqurlik
31. O‘zan turdagi suv olish inshootlarining o‘zi oqar bosimli quvuri qanday materiallardan yasaladi .

A. cho‘yan, po‘lat

B. po‘lat, sopol, temir beton

C. asbestotsement, po‘lat, shisha

D. cho‘yan
32.Suvni tiniqlashtirish usullari.

A. reagentli va reagentsiz

B. fil’trasiyalash

C. nurlantirish

D. tezkor fil’tr yordamida
33. Vertikal tindirgichni qo‘llash shartlari.

А. Qсут< 3000 m3/cut

B. Qsut=1000 m3/sut

C. Qsut>5000 m3/sut

D) qnc1 <10 L/s
34. Iqtisodiy jihatdan qulay diametrni aniqlash usullari

А. dэ=Э^0,15 •q^0.43, formulasi bo‘yicha

B. jadval va nomogrammalar bo‘yicha

C. dэ=Э^0,15 •q^0.43 formulasi va jadval bo‘yicha

D. Lobachev nomogrammalari bo‘yicha
35. Yaylovlarda sug‘orish radiusi nimaga bog‘liq.

A. joyning relefi va chorvani sug‘orishlar orasidagi vaqtga

B. manbadagi suvning sifatiga

C. chorva turiga

D. relefga
36. Ichki vodoprovod va kanalizatsiya bilan jixozlanib vannasi bo’lmagan binolarda istiqomat qiluvchi aholining Sutkalik suv iste’moli me’yori qancha qabul qilinadi.

A. No’r =160-200L/ sut

V. No’r = 200-350L/sut

C. No’r =30-50L/sut

D. No’r = 90-125L/sut
37. Vodoprovot tarmog‘idagi quvurning eng kichik diametri.

A. tranzit holatni hisobga olib dmin > 200mm

B. gidrant yordamida Yong‘inni o‘chirishni ko‘zda tutib dmin >100mm

C. Qishloq vodoprovodlari uchun dmin >100mm

D. d =50mm
38. Yong‘in gidrantlari qayerlarga o‘rnatiladi.

A. toza suv rezervuarlari oldiga

B. tarmoqdagi kuzatish quduqlariga

C. turar joylarning ichki yer to‘lasiga

D. nasos stansiyada
39. Suv manbai qanday aniqlanadi.

A. SNIP2.04. 02-97 va GOST 2874-82 ga asosan

B. sanepid tsansiya tavsiyasiga binoan

C..texnik iqtisodiy hisobga asoslanib va GOST13.13-77ga ko‘ra

D. GOST bo‘yicha
40. Hozirgi kunda azbetsosement quvurlar ishlatilayaptimi .

A. ha qishloq xo‘jaligi suv taminotida

B. yo‘q

C. ha, faqat kanalizatsiyada

D. kam ishlatilayapdi
41. Quduqdan suv olishda suv ta’minoti sxemasini tanlash nimaga bog‘liq.

A. nasos stansiyasining suv sarfiga

B. suvning solishtirma debyuti va suvli qatlamdagi tog‘ jinsiga

C. quduqdagi statik va dinamik sathning joylashishiga

D. solishtirish suv sarfiga
42. Sekin filtrdagi filtrlash tezligi.

A. 5 - 6 m/ soat

B. 0.5 - 0.75 mm/soat

C. 0.1 - 0.3 m/soat

D.10 -12 m/soat
43. Daryodan suv olish inshootlarini tanlash shartlari.

A. suvning chuqurligi qirg‘oqning yassi yoki tikligi qirg‘oqning mustahkamligi geologik sharoitlari bo‘yicha

B. farqi yo‘q istagan turini tanlash mumkin

C. geologik sharoitlari bo‘yicha

D. suv sathiga qarab
44.Qanday qatlam suvli deb ataladi.

A. yer osti suvi mavjud bo‘lgan qatlam

B. loy- suvli qatlam

C. qum, shag‘al- suvli qatlam

D. soz tuproq -loy
45. Suvni zararsizlantirishda bakteritsid nurlantirishning afzalligi.

A. reagentga ehtiyoj yo‘qligi

B. zararsizlantirilgan suvda xlor hidi, tami yo‘qligi, reagentlar tejamli

C. elektroenergiya tejaladi

D. suv ta’m yo‘qligi
46. Yer osti suv manbalari sanoat va dalalarni sug‘orishga ruxsat beriladimi.

A. GOST va SNIP bo‘yicha ruxsat etilmaydi

B. maxsus organlar tomonidan ruxsat etiladi

C. ruxsat etiladi

D. GOST ga binoan
47. Filtrni yuvishda suv oqimining yo‘nalishi.

A. yuqoridan pasga

B. filtrlashga teskari

C. gorizontal yo‘nalish

D. toza suv rezervuaridan
48. O‘t o‘chirish suv hajmi qanday aniqlanadi .

A. W=Wmos + Wdoim +W eng

B. W=NxP

C. W =qyong* n* T*3.6

D. W = Wmos
49. Vodoprovod quvurini yotqizish chuqurligi nimaga bog‘liq .

A. havoning o‘rtacha haroratiga

B. quvur va suvning sifatiga

C. tuproqning muzlash chuqurligiga

D. relyefga
50. Yer osti suvlarini olishda filtrning umumiy uzunligi

A. 1um = qnp1 / qsol

B. 1um = 1 yu. k + 1f +1mund

C. 1um = A*e*q^2

D. 1um = I bosh*k
51.Suvning bakteriologik iflosligi nima .

A. 1L suvdagi bakterialar soni

B. 1L suvdagi erigan tuzlar miqdori

C. 1L suvdagi barcha mikrob va bakterialar soni

D. loyqaligi
52. Yong‘in o‘chirishdagi hisobiy sarf nimaga bog‘liq .

A. aholi soni va suvning qattiqligiga

B. binolarning qavatiga va obodonchiligiga

C. aholi soni binolarning o’tga chidamliligi va qavatiga bog‘liq

D. aholi soniga
53. Erkin va pezometrik bosim deb nimaga aytiladi.

A. Yong‘inni o‘chirish uchun yetarli bo‘lgan bosimga

B. vodoprovot tarmog‘ining normal ishlash uchun zarur bo‘lgan eng kichik bosim

C. bino balandligi

D. minimal erkin bosim
54. O‘t o‘chirish vodoprovod tarmog’ining turlari

A. past bosimli va uzioqar

B. past bosimli va yuqori bosimli

C. o‘zioqar

D. past bosimli

55. Kontrrezervuarli sxemada gidravlik hisob qanday holatlar uchun bajarilladi.

A. maksimal – xo‘jalik , tranzit va erkin holat

B. maksimal xo‘jalik va o‘t o‘chirish

C. maksimal xo‘jalik, o‘t o‘chirish va tranzit

D. o‘t o‘chirish holati

56. Nasos markasi qanday aniqlanadi .

A. suv sarfi va sifatiga qarab

B. suv sarfi va bosimga qarab

C. bosim va quvur diametriga qarab

D. suv sifatiga qarab
57. Fil’trning turlari.

A. sekin tezkor va o‘ta tezkor

B. tezkor va gravitatsion fil’tr

C. sekin, tezkor va mikrofiltr

D. teshikli, gravitatsion, shag‘alli fil’tr
58. Vodoprovod tarmog‘ining shakli.

A. ichki va tashki vodoprovod

B. halqasimon va shoxsimon

C. xo‘jalik ichimlik, sanoat, o‘t o‘chirish vodoprovodi

D. shoxsimon
59. Har bir tugunda bajarilishi zarur bo‘lgan shart

A. xar bir tugundagi bosim isroflarining yig‘indisi 0ga teng bo‘lishi kerak

B. tugunga kelayotgan suv sarflarining tugundan ketayotgan va olinayotgan suv sarflari yig‘indisiga teng bo‘lishi kerak Eq = 0

C. tugunga kelayotgan suvning tezligi 1m/sek dan kichik bo‘lmasligi kerak

D. shartsiz
60. Quvurdagi bosim isrofi nimaga bog‘liq .

A. quvur diametri, uzunligi , materiali suv sarfiga

B. quvurdagi suv oqimi tezligiga

C. quvur uzunligi va aholi soniga

D. suv sarfiga
61. Suv tashish quvurlarining turlari

A. bosimli va uzioqar

B. taqsimlovchi, berkituvchi

C. halqasimon, ketma - ket

D. bosimsiz
62.Po‘lat quvurlarning afzalligi

A. katta dinamik kuchlarga chidamli, mustahkam

B. og‘ir, karroziyaga chidamsiz, arzon

C. karroziyaga, yuqori haroratga chidamsiz, qayishqoq

D. karroziyaga chidamligi
63. Po‘lat quvurlarning ulanish turlari

A. rastrubli, asbestotsementli mufta yordamida

B. payvandlash

C. kley yordamida

D. payvandlash, rezba yordamida
64. Yong‘in gidrantini vazifasi.

A. vodoprovod tarmog‘idagi armaturani tekshirish va remont qilish uchun

B.O‘t o‘chirish maqsadida tashqi vodoprovod tarmog’idan suv olish uchun moslama

C. quvurdan xavoni avtomatik ravishda chiqarish uchun

D. suv sepish
65. Kaptaj kameralari qanday hollarda qo‘llaniladi .

A. yog‘in suvlarini yig‘ib shahar tashqarisiga olib chiqishda

B. buloq suvlarini yig‘ib olishda

C. ko‘l suvlarini yig‘ib suv taminotida ishlatishda

D. grunt suvlarini olish uchun
66. Yer osti suvlarini olishda fil’tr necha qismdan iborat .

A. yuqori qism, ishchi qism, tindirgich

B. stvol, konduktor, suv qabul qiluvchi qism

C. ekspulatasion qism, tindirgich

D. 5 ta qismdan
67. Qishloq xo‘jaligi suv taminotida sanitar nazorat zonasining qanday ahamiyati bor .

A. katta ahamiyatga ega bo‘lib 3 bog‘lamdan iborat

B. sanitar nazorat zonasining ahamiyati va zaruriyati yo‘q

C. katta ahamiyatga ega emas

D. maydoni 1 ga
68. Ichimlik suvining kolindeksi nima .

A. 1l suvda ichak qalamchalari soni

B. 1l suvdagi barcha suvlar miqdori

C. 1l suvdagi Ca va Mg tuzlarining erigan miqdori

D. 1m³ suvda mikroblar
69. Vodoprovod sistemasi qurish narxini qoplash muddati qanday topiladi.

A. t = K /Qy*P.- E

B. t = Qy/K

C. t = E+E*K

D. t = E/Qyil
70. Noqulay nuqta deb nimaga aytiladi.

A. maksimal suv iste’moli soatida eng kichik bosimga ega bo‘lgan tarmoqdagi nuqta

B. vantuz o‘rnatiladigan nuqta

C. bosimi qanday bo‘lishidan qatiy nazar tarmoqning istalgan nuqtasi

D. eng uzoq va baland nuqta
71. Bir qavatli uylar uchun erkin bosim qiymati.

A. Ner = 12m

B. Ner = 7m

S. Ner = 10m

D. Ner = 14m
72. Vodoprovod tarmog‘ining solishtirma suv sarfi deb nimaga aytiladi.

A. tarmoqning 1m uzunligiga to‘g‘ri keladigan to‘g‘ri keluvchi suv miqdori.

B. hisobiy bo‘lakning butun uzunligi bo‘yicha olinayotgan suv miqdori.

S. tugundan olinayotgan suv miqdoriga aytiladi.

D. bir iste’molchi suv sarfi.
73. Qishloqning suvga bo‘lgan talabini aniqlash uchun nimalarni bilish kerak.

A. faqat binolarning obodonchilik darajasi va binolarning qavati.

B. tuproqning muzlash chuqurligi, sanoat korxonalari soni va suv iste’moli me’yori.

S.suv iste’molchilari turi, soni va suv iste’moli me’yori.

D. suv iste’mol me’yori.
74. Gidravlik hisob qachon tugallangan deyiladi.

A. qachonki tarmoq bo‘ylab suv sarfini bir tekisda tarqatsak va har bir halqada h<+ - 0,1m bo‘lsa.

B. yoki h<+-1,0m

S. yoki h =<+- 0,5m

D. h = 0
75. Gidropnevmatik moslamalar qachon qo‘llaniladi.

A. bino ichida suv uzatishni moslashtirish uchun.

B. bosim suv minorasining o‘rniga ishlatiladi.

S. Yong‘inni o‘chirish uchun ishlatiladi.

D. suv kam bo‘lganda.
76. Bosimli suv minorasining asosiy qismlari.

A. bak, bufer, elektrodvigatel.

B. bak, vantuz, tindirgich.

S. tayanch, shater, bak.

D. tayanch, bak.
77. Yer osti suvlarining statik suv sathi nima.

A. Suvni tortib olishdan oldingi quduq ichidagi suv sathi

B. Quduqning bosh qismidagi suv sathi

S. Nasos suv olgandan keyingi sath

D. quduq burg’ulangandan keyingi sath
78. Dinamik suv sathi nima.

A. Yer osti suvlarining turg‘un sathi

B. Nasosning normal ishlash uchun zarur bo‘lgan sath

C. Suv tortib olingandan keyin yer osti suvining pasaygan sathi

D. quduq parmalangandan keyin o‘rnatilgan sath
79. Vodoprovod quduqlarning vazifasi

A. Suv sarfini bir maromda uzatish uchun.

B. Vodoprovod jixoz moslamalarini o’rnatish, uni boshqarish, kuzatish va remont qilishga xizmat qilish

S. Vantuz joylashtirish uchun.

D. Gidrant joylashtirish uchun.
80. Cho‘yan quvurlarning afzalligi.

A. Korroziyaga chidamsiz, qayishqoq.

B. Korroziyaga chidamli, yengil, arzon.

S. Korroziyaga chidamli, ko‘p muddatga chidaydi.

D. Yengil.
81. Gidrant nima uchun ishlaydi.

A. Yong‘inni o‘chirish uchun va suv sepish uchun.

B. Aholiga suv berish uchun.

S. Ko‘chalarga suv sepish uchun.

D. Yong‘inni o‘chirish uchun.
82. Qishloq xo‘jalik suv ta’minotida qanday tindirgichlar ko‘proq qo‘llaniladi.

A. Gorizontal va radial.

B. Gorizontal, vertikal, radial.

S. Gorizontal.

D. Gorizontal va vertikal.
83. Yong‘inni o‘chirish hajmi nimaga bog‘liq.

A. Aholi soniga.

B. Binolarning qavatiga.

S. Aholi soniga, seysmik baliga, binolarning qavatiga, binolar hajmiga.

D. Binolar hajmiga.
84. Suv berish sxemasini tanlash nimaga bog‘liq.

A. Relyefga, qishloqning planirovkasiga, manba joylanishiga.

B. hisobiy suv sarfiga.

S. Tarmoq tizimiga.

D. Binolar qavatiga.
85. Qanday suv berish sxemalarini bilasiz.

A. Yo‘lak rezervuarli, konbinatsiyalashtirilgan.

B. Yo‘lak rezervuarli.

S. Konbinatsiyalashtirilgan, kontrezervuorli.

D. Yo‘lak rezervuarli, kontrezervuarli, konbinatsiyalashtirilgan.
86. Past bosimli yong‘in o‘chirish sistemalarida minimal bosim nimaga teng.

A. Nmin =10m.

B. Nmin =14m

S. Nmin =12m

D. Nmin = 7m
87. Yong‘inni o‘chirish qanday usullari suv ta’minoti sistemalarida qo‘llaniladi.

A. Yong‘inni o‘chirish havzalaridan

B. Gidrantlardan.

S. Toza suv rezervuarlaridan.

D. Kuzatish quduqlari joylashgan yong‘inni o‘chirish gidrantlaridan.
88. Sanitariya nazorat zonasini o‘lchamlari nimaga bog‘liq.

A. Inshootlar tarkibiga, QMQ 2.04-02-97 asoslangan holda suv olish inshootidan iste’mollargacha bo‘lgan masofaga.

B. SnIP 2.04.02-84 asoslangan bo‘lishi kerak.

S. Qsut.ga

D. Suv inshootlaridan bo‘lgan masofaga
89. Qishloq xo‘jaligi suv ta’minoti fani nimani o‘rganadi.

A. Iste’molchilarni suv bilan ta’minlovchi tadbirlar majmuasini;

B. Suv iste’molchilarni ichishga yaroqli suv bilan ta’minlovchi tadbirlar va inshootlar majmuasi.

S. Yer holatini yaxshilash uchun tadbirlar majmuasini.

D. Yerni sug‘orish uchun tadbirlar
90. Suv taminotining qanday asosiy sxemalarini bilasiz.

A. kanaldan suv olish sxemasi

B. yer ostidan va yer ustidan suv olish inshootlari sxemasi

C. shaxtali va quvurli quduqdan suv olish sxemasi

D. yer ustidan suv olish inshootlari sxemasi
91. Qishloq xo‘jaligi suv taminotining asosiy iste’molchilari

A. Qishloq aholi punktlari chorvachilik fermalari, traktor parklari, garaj, remont ustaxonalari, qishloq xo‘jaligi korxonalari.

B. Sug‘orish maydonlari

C. Chorvachilik fermalari, qishloq xo‘jaligi korxonalari

D. qishloq aholisi
92. Suv resurslari yetarli bo’lmagan suvsiz hududlarning suv taminoti deb nimaga aytiladi.

A. suv iste’molchilarni suv bilan taminlash

B. suvsiz va kam suvli suvli xududlardagi iste’molchilarni suv bilan taminlash

C. yaylovlarni suv bilan taminlash

D. sug‘orish punktlarini suv bilan taminlash
93. Suv iste’moli meyori nimaga bog‘liq.

A. aholi soniga

B. tabiiy sharoitga

C. binolarning obodonchilik darajasiga va iste’molchining turiga

D. joyning relyefiga
94. Suv iste’moli meyori qanday aniqlanadi.

A. GOST 2874- 82 bo‘yicha

B. QMQ 2.04.02-97 bo‘yicha binolarning obodonchilik darajasiga bog‘liq holda

C. Hisob formula yordamida

D. Binolarning qavatiga qarab
95. Chorva, transport va remont uchun suv iste’moli me’yori qanday.

A. SNIP 2.04.02-84 yordamida binolarning obodonlashganlik darajasiga qarab

B. Jadval usulida hisoblab

C. Formula va jadval usulida hisoblash

D. VSN 33-2.2 yordamida va xalq xo’jaligi tarmoqlari ishlab chiqarilgan asoslovchi xujjatlar bo’yicha
96. Ko‘chalarga suv sepish, ko‘kalamzorlarni sug‘orish uchun ko‘zda tutilishi zarur bo‘lgan suv miqdori qanday aniqlanadi.

A. formula yordamida

B. QMQ 2.04.02-97 bo‘yicha ko‘kalamzorlar maydoniga yoki aholining soniga bog’liq holda

C. grafiklar bo‘yicha

D. ko‘kalamzorlarni maydoniga bog‘liq holda
97. Hisobiy suv sarfi qanday aniqlanadi.

A. q = q*Ksut formulasi yordamida

V. QMQ 2.04.02-97 da berilgan formulasi yordamida , jadval usulda hisoblanadi

C. Q = Rmax/Ro‘r formulasi yordamida

D. jadval usulida
98. O‘t o‘chirish meyori qanday aniqlanadi.

A. formula bo‘yicha W = 3.6*T*q*n

V. aholi soni, binolar qavati va sig‘imiga qarab QMQ bo‘yicha

Qo’rt =qichki+qtashki

C. aholi punkti joylashgan rayonga qarab aniqlanadi

D. aholi soniga qarab aniqlanadi

99. Suv iste‘molining integral grafigi nima uchun ko‘riladi.

A. suv iste’molini hisoblash uchun

V. NS ish vaqtini to‘g‘ri belgilash uchun va bosimli suv minorasini optimal o‘lchamlarini aniqlash uchun

C. NS ish vaqtini aniqlash uchun

D. bosim suv minorasinig balandligini aniqlash uchun
100 NS ni vaqti qanday aniqlanadi.

A. formula yordamida hisoblanadi

V. integral grafik yordamida, NSni grafigi iste’mol grafigiga iloji boricha yaqin tushishi sharti bilan

C. pog‘onali grafik yordamida Rns = 5.55 % bo‘lish sharti bilan

D. Rns =100/24


Foydalaniladigan darsliklar va o‘quv qo‘llanmalar ro‘yxati.

1. Карамбиров Н.А. Селскохозяйственное водоснабжение. – Москва: Колос, 1986. – 445 б.

2. Оводов В.С. Селскохозяйственное водоснабжение и обводнение - М.: Колос, 1984. – 446 б.

3. Maxmudova I.M, Salohiddinov A.T. Qishloq va yaylovlar suv ta’minoti – T.: Xorazm, 2002. - 136b.

4. QMvaQ 2.04.02-97 Suv ta’minoti. Tashqi tarmoq va inshootlar. - Toshkent 1997 - 137b

5. Уссаковский В.М. Водоснабжение в селском хозяйстве. – М.: Агропромиздат, 1989 – 234 б.

6. Шевелев Ф.А. Таблиц для гидравлического расчета сталных, чугунных, асбесцементных, пластмассовых и стеклянных водопроводных труб. - M.: Стройиздат, 1984 – 113б.

7. ВСН 33-2.2. Ведомственне строительне норм. М.: Союзгипроводхоз, 1984 – 83б.

8. Maxmudova I.M., Saloxiddinov A.T. – Qishloq aholi punkitining suv ta’minoti mavzusidagi kurs loyixasini bajarish bo‘yicha metodik qo‘llanma Toshkent: 2007. – 70 b.

Mundarija

1. 
   Kirish………………………………………………………………………..3
   
2. 
   Asosiy qism va mavzular……….…………………………………………...3
   
3. 
   Mustaqil ishni bajarish uchun talabalarga beriladigan tavsiyalar va misollar….…………………………………………………………..…….14
   
4. 
   Ilova……………………………………………………………………….14
   
5. 
   Mustaqil ishni qabul qilish tartibi va baholash……………………………21
   
6. 
   Talabalar uchun test savollari……………………………………………..21
   
7. 
   Foydalaniladigan darsliklar va o‘quv qo‘llanmalar ro‘yxati………………37
   
8. 
   Mundarija……………………………………………………………..……38
   

Maxmudova Iqbol Muxamedjanova.

Abduqodirova Maloxat Norijonovna.
«Qishloq va yaylovlar suv ta’minoti» fanidan mustaqil ishlarini bajarish bo’yicha metodik ko’rsatma

Muharrir: M. Mustafayeva

Bosishga ruxsat etildi___________________

Qog’oz o’lchami 60x80 1/6

Hajmi 2,4 b.t. 12 nusxa

Buyurtma№

TIMI bosmaxonasida chop etildi

Toshkent – 100000. Qori – Niyoziy ko‘chasi 39 uy.